mafahim assas didactiq .pdf

‫ا ه ا س د آ ت ا اد‬
‫ا ت‪les apprentissages :‬‬
‫
ا
أ ا آ
‪ "
# $ "% :‬ت و ) رف‪ % ،‬رات‪" ،‬ا)( ا‪' $‬‬
‫ "ا‪ - .‬و) ‪ (... ,‬ا
‪ 2‬ف ا ‪ 7 ، "18 . 1
1‬ا
‪ "5,1 6,‬ا ‪ 1‬ر إ‪3‬‬
‫أ > ‪
%‬أ = آ
<"ن ا ‪ "5,1‬ا
‪ 6 8 , 1‬أ س ا ‪"1‬اد ا را ‪.‬‬
‫ @ ر = ‪"1‬اد ا ‪ 5,‬ا‪ CD‬ى‪ ،‬آ
< ت ‪ @ A#$‬ر=
‪: <?
%‬‬
‫• ‪ - $‬آ‪ F‬ل =‪ %I#‬ا
ا ‪H‬ي
‪F‬م و‪ $ L<8 ، A) 1 $ .‬ا ‪ K‬أو‬
‫ا ‪ P1‬ى ا ‪NO7‬؛‬
‫• ‪
%$‬أ =
‪ 1‬ت ‪ "
#‬ت و "اد ‪ : 1 $‬ا
‪ R‬ا ‪ 1= Q $ 1‬دة درا ‪ #‬دة‪،‬‬
‫=‪ > 1‬ا
ا ‪ 1‬ر ‪ = > )S8 3 ،‬آ
‪.‬‬
‫‪
@ R‬ن ا
‪ <O‬ا
=‪ "1,‬ا ‪ ،
1‬وذ و‪ %T : 5
%T‬أو ‪ ،6‬آ"ن ‪ "1‬ا ‪
1‬‬
‫ ‪ V‬ا ا آ
<
)
ا @ اءة ‪ $ X Y SI‬ا @ اءة ‪ "1 - <1‬ا ‪(NO7‬؛‬
‫ ‪ V ) ، %T‬ا
و @"ي ‪ "1‬ا ‪.
1‬‬

‫إ ءات‪:‬‬
‫‪ 6@ $‬ا
‪3 1‬ت ‪
" $" Z 7A‬دة و " أ ‪"1 6 8 N #$ 1T %‬ن ‪ O‬ه ‪ 1‬ور‪ = .‬ا ‪F 1‬‬
‫= ‪ ،Z 7A1 ,‬آ‪ 1‬ه" ‪.> T‬‬
‫ ‪ %T‬أ‪ C‬ى ) ‬
‫ا ‬
‫ ‪ #‬د "‪".‬ع ا
‬
‫ ‪ #
,‬ث ‪ 8‬ا
‬
‫ا ‪ .‬ت‪ ،‬آ‪ ) 1‬‬
‫
‪ #‬ث ‪ $ 8‬ورة ‪processus‬‬
‫
أو أ ا ورة‪résultat :‬‬
‫ ‪"1‬ن أو ‪"
#‬ى‬
‫‪ou effet du processus‬‬
‫ ‪ #‬د ) ‪ $ :SI‬‬
‫ا ‪ #‬ب‪ $ ،‬ا @ اءة‪،‬‬
‫أو = ) أآ ‪ $ ،‬ا < "ر‪ $ ،‬ا ‪ .(..N -N8 )S‬إ ‪ a T 6‬ه‪H‬ا ا
‪ ,,<1 F 1‬ا‪
8‬ر ا
‪6 8‬‬
‫ا ‪ 1‬ى ا ‪"@ ,8) N "7‬ل ‪ SI‬إن ا ‪ 1‬ر < ن
( أو ى أ)‪ #
,8) A‬ث ‪ 8‬ا
‬
‫ا ‪ %
1‬ف و‪ .‬د آ
< ‪.( ,‬‬
‫إ‪ .‬إ ‪ 6‬ه‪H‬ا ‪ , 8‬أن ‪ = Q b 3‬ا ‪ 1‬ا ‪ #."1‬أ‪ 'S8‬وا‪3 1
3‬ت ا‪
83‬د ‪:" $" Z 7A1‬‬
‫•
‪ N1‬أ‪ Y‬ه‪H‬ا ا ‪ ,8 Z 7A1‬ا ‪ 8 X #‬ا
‪ R‬ا ‪ 1‬ر ‪ SI ،‬ا ‪ P‬آ ت وا ‪ @1‬و‪3‬ت‬
‫‪ #
X Y‬ث ‪" 8‬ا ‪
1‬ئ" ‪) Y $ l’apprenti‬و ‪" 8 L‬ا ‪(l’apprenant "
1‬‬
‫ه‪H‬ا ‪ , 3‬أن ه‪H‬ا ا ‪ - , R 6, 1‬ا ‪ 6, 1‬ا ‪"A@1‬د =
‪ ،‬إ‪ 3‬أن ا
‪ C > 1‬ص؛‬
‫• ‪ A
@$‬أ‪ Y‬ا ‪ 6 8 Z 7A1‬ا ‪ ، 3‬ا " ‪ Q‬ا ‪ 1‬ر ‪ 6 8 ،‬ا
‪H‬آ ‪ #
,8 ،‬ث ‪ 8‬‬
‫"ا ‪"a ) %e 8 fO#‬؛ ه‪H‬ا ا ‪ 6, 1‬آ‪ - , R
3 H‬ا ‪ 6, 1‬ا آ
< ‪،Z 7A1‬‬
‫إ‪ 3‬أ > ‪ a T 6 8 A
@ g Ab$‬وا‪" Y‬ا ‪ "fO#‬و"ا
‪H‬آ "؛‬
‫• ‪" 6, " $" N N1
) ،
C‬درس"‪ #
,8 ،‬ث ‪ ? $ 8‬ء إ ‪ 6‬أ‪ . Y‬إذا‬
‫آ ‪ h‬ا ‪ )S‬وا‪ = #.‬ا ‪ ، , 1‬ف"ا
" ا ‪"A@1‬د ه‪ ,‬ه"
" ‪ N‬ا ‪."
1‬‬
‫رأ ‪ ,‬أ‪ 'S8‬أن ا ‪ @1‬ر= ا آ
< ‪ A#,$‬ا‪
8‬ر ا
ا ‪ 1= Q $ 1‬دة درا ‪ @ ،‬ر ‪ -‬د ‬
‫=‪ X#‬أ‪ C‬ى‪ .‬ه‪H‬ا ا
@ ‪ g‬ا ‪F1‬دوج " ‪ @1 = i C
SI1$‬ر= ا آ
< ) ‪ A
@,‬ه‪6 8 ,‬‬
‫ا ‪F 11‬ات ا آ
<
= " ‪ Q‬ا ‪ 1‬ر (‪:‬‬

‫• @
ن "ا
" دا‪ Q 7b
= 1k‬د آ
< ‪ ' ,‬ا م )أي إ‪ 2‬ر ا ‪ 1‬ر ا را ( أو ‬
‫ ‪ # 6,‬د ) إ‪ 2‬ر ‪ "5,‬د آ
< (‪ .‬ه‪H‬ا ‪ ,‬أن "ا
" ‪ Q $‬ار‪ ? 2 $‬ا = ‬
‫ ‪ # 1%‬دان ا
‪ Q 7b‬ا آ
< ‪ 18 :‬ا ‪
1‬و ‪ l7,‬ا ‪ 1‬دة ا ‪ 1‬ر ؛‬
‫• ا
" ‪ِF‬م"‪ :‬و " ‪ <1$‬ا ‪ 8)
1‬و‪ 8‬أو ‪ R 8‬و‪ 6 8 ، 8‬ى ‪ N "2‬أو )‪ ( A‬‬
‫ا ‪ %‬وب ا
)= ‪ n‬ا
أو ‪ 8‬م ا‪3‬ه
‪ 1‬م =‪"1‬اد ا
( ‪o‬ن ه‪H‬ا ا‪F CD‬م = ‪ ,‬‬
‫ ‪
1‬ا ‪ )S7‬و‪ > .‬آ‪
1‬؛‬
‫• ‪" 5,‬ا
" و ‪ "5, l‬د آ
< ‪F $‬م =‪o‬آ اه ت أ‪ C‬ى‪ :‬ا ‪ <1‬ن )ا @ ‪ X Y ،‬ا ‪ R
1‬‬
‫ ‪F ,‬ل( ا ‪ ، @1‬ا ‪ ، F‬آ‪" = Q $ 1‬رة و‪ .‬ت د آ
< ؛‬
‫• أه‪ 1‬ا "ا ‪ "
" <P‬ا ‪H‬ي @‪ >kFT 6‬ا < وا‪ 1 R #.‬؛ ‪ 1‬ل ‪ 6 8‬أه‪ 1‬‬
‫ا ا ‪"K‬ي
‪ 1‬ت‪ ،‬و‪" $ i"AC‬ا <
= " ا
‪ = -
1
$‬ه‪ 1‬آ ة ا
‪ 1‬ت ا ‪ 1‬ر ؛‬
‫• ه‪ 'H‬ا
‪ 1‬ت ُ‪p"@ُ$‬م =
‪ 1‬ار )‪ 6 8 i"AC‬ا ‪"
1‬ى ا <
= (‪ ,,<1 :‬أن ‪V‬آ ‪ N<P= ،‬أو =‪، Cr‬‬
‫أن ا
‪ 1‬ت ا ‪ "@1‬ه و‪ Y‬ه ا
‪ 1 @= -
1
$‬د آ
< أ آ ن ?<‪ N‬وأ "ب ا
@" ا ‪. 1
1‬‬
‫ل"ا
‪ 1‬ت ا ‪ 1‬ر " )‪ %$ 3 (Weil-Barais, dir., 2004‬ا آ
إ‪ 3‬إذا‬
‫ه‪ 'H‬ا ‪F 11‬ات ا ‪ِ i b‬‬
‫‪ #$‬دت و ‪ l‬ا ‪"1‬اد ا را ‪.‬‬
‫آ‪ 1‬رأ ‪ @1= " ,= Q $ "@
، ,‬ر= د آ
<
‪ .‬وه د آ
< أن ف ‪ $ l@#$ NY‬‬
‫ أم ‪ .3‬إ‪ 3‬أن ا ‪V‬ال @‪ 6‬آ ‪" ،‬اء ‪ l $‬ا‪ % ,8 k % "@
= D‬ا را ‪ ،‬أو ‪ ، %‬أو‬
‫ ‪ ,‬درا أو @‪ X Y ، s $- $ -7‬إن أدوات ا
@" ا ‪" 1‬رة ا ا ‪ 1‬ر ‪ F<$ $‬أ ‪6 8‬‬
‫ا ه ن ا ‪H‬ي ‪o= Z1‬دراك ا
‪ 1‬ت‪ ،‬وه‪H‬ا ‪ D "1 L‬ب
دة‪:‬‬
‫• ) ‪V$‬دي و ‪ 2‬أدوات ا
@" )?‪"O‬ي وآ
= ( إ ‪ = 8 $ 6‬ا
‪ 1‬ت ا ‪F ,1‬ة ودر‪ T‬ا
‪ <#‬‬
‫ أدوات ا
@" ذا‪ 8 ،SI : %$‬م ا @ رة ‪ 6 8‬ا‪ = Tu‬ا ‪"K 1$ # #A‬ي )ا ‪ , 3 ("#,‬‬
‫= ورة أن ا ‪ 1‬أو ا ‪ %1‬رة "‪".‬ع ا
@" )ا @ ‪ 8‬ة ا ‪ "K‬أو ا ‪ R ( "#,‬رآ ‪N= ،‬‬
‫ ‪ 2 = ,‬أن ا
‪ <1
H 1‬ا‪ 6 8 = Tu‬ا ‪V‬ال ا ‪ 71‬وح و‪ .‬ا
@" ا ‪، Y
@1‬‬
‫• =‪ 1‬أن ا
‪ 7C L‬ودون ‪ I $‬ات‪ ? 3 ،‬ء ‪ 1‬أن ‪"T‬ا= ‪ 8 "
3 "@$ # #i‬‬
‫‪ 8‬دة ا‪ 6 8 = Tu‬أ ‪ LO w‬ا ‪",‬ع‪SC %
h1$ ،‬ل ا رس‪،‬‬
‫• ‪ 7‬ح ‪V "18‬ال "ا @ س ا ‪ 1
" , F‬ت‪ :‬ه‪ ,,<1 N‬ا‪ )u‬ار أن ‪ l@#$ ) 1 $‬إذا )"‪x‬م‬
‫ ? ة = ‪ AY‬ا
‪ ، $-‬أو ‪ , 8‬ا @ س = ‪ ، Y‬و‪ = 6 8‬أي ز ‪ ,‬ا
؟‬
‫• ‪ ? 3‬ء ‪"." #$ 1‬ع ا
@" و=
ا
ا ‪ @ُ1‬س‪،SI ، 1 8 Y : ) = ،‬‬
‫ه‪ @ N‬أن ا
‪ Z‬إذا ‪ ,,<1$‬ا
‪ ، 1 = Z A‬أو =
‪ ,8 % 1‬ا ‪ %1= T #‬رة‪ ،‬أو‬
‫‪F8F
$ ,8‬ع ‪ "5,‬ا
‪"A‬رات ا
‪ ، %
1‬أو ‪ 8o= Z1 $ ,8‬دة ‪ 5,$‬ه‪ 'H‬ا ‪X Y "5,1‬‬
‫‪...{ ,$‬أ |؟‬
‫• ‪ %T‬أ‪ C‬ى‪ ،‬ه‪ ,‬ك ‪ 1 $‬ت ‪F8 <1 3 O
b‬اه أ‪ : Y‬ا ‪ 1‬رف‪ ،‬ا ‪ %1‬رات‪ ،‬ا <‪ O‬ت‪،‬‬
‫ب‪...‬أ |‪.‬‬
‫وا ‪ِ )S‬‬
‫إذا ‪ h@ $‬ه‪ 'H‬ا‪ 1= Z1 $ % o ، "@
= w D‬ء ‪"%O‬م ا
‪ > O‬وآ‪H‬ا ا ‪ @ 7‬ا آ
< ا
‪ <1$‬‬
‫ ‪ %‬ا
@" و @ ر=
>‪ .‬ه‪ 'H‬ا‪ w D‬ه د آ
< و‪ l
$‬آ‪ 11 = H‬ر ت ا
‪- 1‬ا
‪ 1‬ا " ‬
‫و= ‪ X#‬ا ‪ 5,‬ي ل ا آ
‪ 6 8‬ا "اء‪ K .‬ب ا "اب ا "‪ Y‬د ‪ 6 8 N‬ار‪ O$‬ع در‪ $ T‬آ ‪a‬‬
‫ ‪"%O‬م ا
‪F 1 :> O‬م‪" ،‬اء ا ‪ X#‬أو ا ‪ 11‬ر ‪",= ،‬ع ا ‪H#‬ر =‪"Ab‬ص ا "‪ .‬ت‬
‫ا آ
< ا ‪ 1
1‬ة و} ره ا ‪ 5
,1‬ة‪.‬‬
‫‪
$‬ا آ
‪ ،‬ه‪H‬ا ا ‪ 1‬ل و ‪3‬ت أ‪ C‬ى‪" 8 ،‬م إ
‪ ، 8",‬آ‪ $ 1‬ه ‪"7$‬ره ‬
‫ا ‪ 5,‬ي‪ .‬أ‪ Y‬ا ‪"#‬ارات ا‪D‬آ‪ ،6,R I‬ل ا
‪ ،‬ه" ذاك ا ‪H‬ي
‪ - = H, L‬ا ‪ 8 = ,‬‬
‫ا ‪ LO,‬وا آ
‪ - 3 .‬ا ‪ 1‬ل ه‪ (
b - "
,‬ا
رات ا ‪ 5,‬ا ‪"7
1‬رة ‪ 8‬ا ‪"Y LO,‬ل‬
‫ ا
ا ‪ 1‬ر ) أ‪ NT‬إ @ ء ‪ 5‬ة‪Amigues, Zerbato-Poudou 1996 :10-15 ; :‬‬
‫)‪ .Bronckart, 2005 :136-143, Weil-Barnais, dir., 2004 :20-28‬و < ا ‪" 1‬م أن = ‪n‬‬

‫ا
رات ا < ة زا ‪ h‬ذات ‪ $‬دا‪ NC‬ا ‪ 1‬ر ‪" ،‬اء ‪"
6 8‬ى ‪"A$‬ر ا ‪ @1‬رات أو ا ‪ 11‬ر ت‬
‫ا
‪H%= : 1‬ا ا ‪"Ab‬ص‪ ،‬آ ن ‪ @1‬ر= ت ا آ
<
أ =‪"Ab‬ص ا‪
3‬زات ا ‪'H% AAb1‬‬
‫ا
‪"A‬ر أو ذاك وآ‪H‬ا ‪"7$ 6 8‬ر = ‪ n‬ا‪ 2D‬ا ‪ 8 5,‬ا ‪ .LO,‬و ‪ 2 = ,,<1‬ذآ ا ‪ 1,‬ذج أو‬
‫ا راد ‪ 1K‬ت ا
‪:‬‬
‫• ا آ ‪
= h
1$ :‬آ ‪ - 7@$ > k
= h‬ا ‪"1‬اد إ ‪ 6‬و‪ Y‬ات ) ‪ A$ "$‬أو "آ ‬
‫) =‪ 5YS1 N‬وا
‪ 1‬ن ا ‪ <
1‬ر ‪"Y‬ل ه‪H‬ا ا "ك @ ون =
‪ F F‬ا "ك ا ‪ 2‬ف‬
‫ا ‪ 1‬ر‪x‬س؛‬
‫• ا ‪ h
1$ :‬ه ا‪ CD‬ى =‪ r‬ر ‪ @ ) R‬ر= د آ
<
‪ ،‬ا ‪ , )S7‬ت‬
‫ا @ ن ا ‪ ، P‬ل ‪ $‬ا @ اءة وا
)ا‪ D‬س وا ‪ ) %O ( 1
1‬أ‪ NT‬ا ‪ 1,‬ء‪:‬‬
‫‪(Bassart, 2005‬؛‬
‫• ا "! ‪ T % V 5 :‬ن = ‪ 6@ $ Jean Piaget (1886-1980) T‬ا ‪ 5,‬ذات ا‪ D‬‬
‫ا‪D‬آ )‪ i"AC‬ا
ا‪
=3‬ا‪ ( k‬وذ ة أ ب‪ ،‬أه‪ %1‬ا‪ '
3‬إ ‪ 6‬ا ور ا ‪ O‬ل ‪N O‬‬
‫ب"ا ‪ ،" 8 O‬وآ‪H‬ا ا‪ '
3‬‬
‫ا ‪ :>1 $ NO7‬وه‪H‬ا = ر ‪"7$‬ر ا ا‪ T"R‬ت ا ‪ِ $" ,1‬‬
‫‪ 1 $‬ت ا ‪ "
#1‬ت وا ‪ 1‬و ‪ l‬ا ‪ "1,‬ا ‪H‬ه‪ .NO7 ,‬و < ‪ $‬ه‪ 'H‬ا ‪ 5,‬أدى إ ‪ 8 6‬م‬
‫ا‪3‬ه
‪ 1‬م = ‪ 1‬و? وط و‪ e‬وف @ ‪ %‬إ ‪ a T 6‬إه‪ 1‬ل دور ا ا? ا
‪ ،‬ا ‪H‬ي @‪6‬‬
‫ ‪ #‬دا أ =‪ "1,‬ا ‪NO7‬؛‬
‫• ا ‪ &#‬ا‪) : # $%‬أو ا " "‪ a ( k ,=-‬إ ‪ 6 8 Y 6‬ا‪
83‬ا‪ .‬ت ا
‪ hK i‬ا‪' $‬‬
‫ا ‪ 5,‬ت ا‪ CD‬ى‪ > <? .‬ا‪D‬آ‪ $ I‬ا ‪ 8 {
Y‬ا ‪ 5,‬ا
و‪SC ، % .‬ل ا ‪ (A,‬ا‪D‬ول‬
‫ ا @ ن ا ‪ ، P‬ا ‪ XY‬ا " ‪"K 
" " 1 ( $‬د < ‪lev Semionovich‬‬
‫‪ aY i ،Vygotsky‬ا‪ #=D‬ث ا
أ‪ 8‬اآ
‪SC % P‬ل ‪ , ,‬ت ا @ ن ا ‪ P‬و أ ‬
‫‪ %
1T $‬إ ‪ 6‬ا ‪ K‬ا ‪ O‬إ‪ = ,8 3‬ا ا ‪ , 1I‬ت ‪ LO‬ا @ ن(‪"K 7 .‬د < أه‪ 1‬‬
‫آ ى ا‪ 8 1
T3‬وا ‪ "1, @I‬ا ‪ NO7‬وا ‪
,‬ا ‪ 'H% 1
#‬ا ‪ @1‬ر= ه ‪ .‬ورة ا
‪ <O‬‬
‫ ا ‪ 11‬ر ت ا‪ 8 1
T3‬ا
‪ Q "
$‬ا ‪ ،"1,‬و = ‪ %,‬ا ‪ 11‬ر ت ا ‪ 1‬ر ‪ ،‬ا
= ‬
‫ ‪"K‬د < أ ‪"1 = 7 $ %‬اد را ‪.(Bronckart, 2005 ; Brossard, 2004) % O‬‬
‫إذا آ ‪ h‬ا آ
و‪ 8‬ا ‪"Y LO,‬ار دا‪ k‬و
‪" ، 1‬م إ أ‪ C‬ى دور ا ‪ %O‬ا آ
< ‬
‫
‪ 8 :‬ا ‪ LO,‬ا
‪) la psychanalyse #‬ه<‪H‬ا ‪ = 1989 H,‬أت آ "د =‪ P S‬رد‪Nk $ N 3-‬‬
‫‪"A$‬ر ا ‪"."1‬ع ا آ
< ‪SC‬ل ا‪ 2u‬ر ا ‪ 5,‬ي ا ‪ LO,‬ا
‪ #‬؛ ‪ 1 = )S‬ا
‪
$‬‬
‫أ ا
أ‪ h$‬و‪ #$ -LO 5 %T‬ه ا‪ CD‬ى(؛ ا
ر | ) "اء ‪ l $‬ا‪"%5= D‬ر‬
‫ا ‪ N<P‬ا ‪ 1‬ر ‪ ،‬أو =‪ ,‬ء "ا‪ - .‬ا
‪ ،‬أو ‪"7$‬ر ‪ 2‬ق ا
(؛ ‪ 8‬ا‪ 1
T3‬ع )ا ‪ @ 5‬ر= ا ‪NPO‬‬
‫ا ‪ 1‬ر ‪ a T‬أ?< ل ا ‪ - )S‬ا ‪ K‬أو ‪V‬ال ا ‪ = )S‬ا ‪ 11‬ر ا ‪ 1‬ر و ‪ %$ 5‬‬
‫ا‪( 8 1
T3‬؛ ا‪ Q $ SI ) T" "=
D‬ا "ء ‪ 6 8‬ا ور ا ‪( =
< 1‬؛ ‪...‬أ |‪ .‬أآ أن ا آ
‬
‫‪
$‬آ‪ N‬ه‪ 'H‬ا ‪3 1‬ت‪ ،‬إ ‪ 6‬أ ‪ $ %‬ه إ‪ 8‬دة ‪ 5,$‬إ ‪ %$ %‬أ‪ NT‬ا
‪ <O‬ا
‬
‫و ‪H%= ،h#1‬ا ا ‪ n ،N<P‬ا ‪ AAb
1‬ه‪ 'H‬ا ‪ 1‬د ا ‪ P1‬رآ =‪ 1‬ا‪ T‬و‪ @ N $‬ر= ‪ %$‬ا ‪ 5,‬‬
‫ ‪"5‬اه ا ‪ 1‬رو ‪.‬‬

‫‪ , ،& .‬ؤ‪%‬ت و)( ' ت‬
‫إذا آ ‪ 8 h‬ة ‪ $‬ؤ‪3‬ت ‪F$‬ال ‪ , ، @ 8‬آ‪ 6 8 F‬أر= أ ‪ w‬أ ه‪ . ,‬أو‪ 3‬ا
‪ ,.‬أ‪ 'S8‬أن‬
‫ ا
ا آ
‪ ."= 7 $‬ت إراد
‪ :‬و < ذا ‪ () I$ 8‬ا‪ D‬اد =
‪ - P‬دا‪NC‬‬
‫ا ‪ -1
1‬ا ‪ 1‬ر ؟ وإ ‪ 6‬أي ‪ NA Y‬ى ار‪ = >2 $‬آ
؟ أآ أ > )ا
‪ 1= Q $ R (() I‬دة‬
‫=‪H‬ا‪ %$‬و‪ = 3‬د آ
< ‪ ,,<1 N% ،‬إ ‪ K‬ء ‪") $‬ا‪ 8‬ا ‪"#‬ار ا ‪ 1‬ر ‪ ،‬ا ‪H‬ي ‪ ُ 3‬دا‪ T NC‬ران‬
‫ا ‪ 1‬ر ‪ ،‬ل ا آ
‪ ،‬و " أ > ‪"." L‬ع ‪ 1= Q $ Z i $‬دة درا ‪ #‬دة؟‬
‫ ‪ %T‬أ‪ C‬ى‪ ،‬إذا ‪ 8 ، , #$‬ا ‪ 8 ،LO,‬ا
أو ‪ "1‬ا ‪"."1‬ع ا < "‪) T‬ا ‪ , ،(
1‬‬
‫ا
‪ <O‬ا ‪ 5‬وف وا ‪ P‬وط ا آ
< ا ‪
= i b‬و ‪ "1‬ا ‪"."1‬ع ا ‪ ، ,,<1 .
1‬ه‪H‬ا ا ‪ A‬د‬

‫ا‪ ?u‬رة إ ‪ ،Bronckart (2005 :147) 6‬ا ‪H‬ي ‪H‬آ ‪ ،‬ا ‪ 5,‬ت ا < "‪ T ) T‬و ‪"K‬د < ‬
‫= ‪"Ab‬ص( ا ‪ , 1‬أ ‪"A$ 6 8‬ر ‪ ،"1, S@8‬ه‪H‬ا ا‪ " CD‬ا ‪ O1‬وض أن
ا
‪N8 O‬‬
‫وا
ون = ا ‪ P‬آ ء 'ذوي ا ‪ ,‬ت ا ‪ ،' , #‬ا ‪" 3 H‬ا‪"%T‬ن ‪ R‬ا "ا‪ lk‬ا ‪ "<$ 1‬ا ‪." 1‬‬
‫إ‪ 3‬أ >‪" ( ،‬آ‪ N‬رس "ا‪ ، " >T‬وه‪H‬ا "م‪ ' ،‬ت ‪ ' w‬أو ر ‪ n‬أو ‪ 8‬م ا @ رة‪ R ،‬‬
‫ا ‪ 6 8 ، "%O1‬ا
وا‪u‬دراك"‪ ،‬وذ = ‪ a‬آ"ن ‪ "1‬ا ‪
NO7‬ان ‪ L‬ه" ان ا ‪ 1‬ر @‪Q‬؛‬
‫وه<‪H‬ا‪ , 8" Bronckart a # ،‬ا
"‪ % "# >T‬و أ "ر وا
‪ 1I‬ر ه‪H‬ا ا ‪ 1‬ان ‪ > O‬أ‪NT‬‬
‫ا ‪" Y 8 X#‬ل د آ
< "‪.‬‬
‫=‪"Ab‬ص ا
رات ا آ
‪ 8‬ا ‪ ،LO,‬إن آ‪ I‬ة ا راد ‪ 1K‬ت ‪ Y‬ذا‪ @ A,8
$ %$‬ش‬
‫و‪"Y‬ار‪ :‬ا ‪ ، %,‬أي ‪ 5‬د آ
< ‪ % 8‬أن ‪N O$‬؟ و < ه‪H‬ا ا "‪ -.‬ا ‪ 7 1‬ا ‪"#‬ث ‬
‫ا آ
‪ ،-,1 3‬آ‪ 1‬رأ ‪ ، ,‬ا
‪ 1‬ار أ ‪"1‬س ‪ 5,‬ت أ‪ C‬ى‪ ،‬إن ‪"
6 8‬ى ‪"A$‬ر ا
‬
‫ا ‪
P1‬آ ‪ 8‬ا ‪ 1‬ر ‪ ،‬ا ‪ P‬ء ا ‪H‬ي
‪" P= Q@ L T‬ع أدوات د آ
< )آ‪ 1‬ه" ا ‪ P‬ن = ‪ ,‬‬
‫ "آ أو ا ‪ ( k ,‬و < آ‪"
6 8 H‬ى ا
‪ N "1‬ا ‪ "1‬ا { ا ‪ X Y) X#‬ا ‪"1,‬ذج ا ‪ 1‬‬
‫
‪ N O
= -
1‬وا‪ 6 8 O= ، Y Z.‬و‪ >T‬ا ‪"Ab‬ص(‪.‬‬
‫‪ , 8 ،
C‬ا
آ أن "‪".‬ع ا
) <"ن أ‪ Y‬ا ‪ i ,‬ا
‪ = F 1$‬ا آ
< ت‪Pierre ،SI .‬‬
‫)‪ Z." Pastré (2004 :4‬ا ‪ O‬ق = د آ
ا ‪"1‬اد وا آ
ا ‪ X Y : ,%1‬إ > ه‪ 'H‬ا‪ CD‬ة‪،‬‬
‫ ُ
ا
و‪ 5 %T‬ا ‪ P,‬ط )ا ‪:( ,%1‬‬

‫"ا
‪ N@Y ،‬ا‪ 7P D‬ا ‪ L ، ,%1‬ه" ه رف أو‪ ،3‬و < ه" ‪ $‬‬
‫آ ‪ O‬ا
‪ A‬ف =‪
N<P‬ام و=‪ . O‬ا ‪ 1‬ف ا ‪ ,%1‬وا
@‪ ,‬وا ‪ ,$ 3 1‬‬
‫ ‪ 1‬ل ا م؛ إ‪ 3‬أ ‪ A,8 Z A$ %‬ا = ا ‪ ، i ,‬ا ‪ P, 15,1‬ط‪ .‬ه‪ ,‬‬
‫‪ N $‬ا آ
ا ‪ ,%1‬ا ‪ O‬ق = ‪ %,‬و= د آ
< ت ا ‪"1‬اد‪ ،‬ا
‪"Y , ,$‬ل ‪N@Y‬‬
‫ ‪ #‬د"‪.‬‬

‫ا ه ‪-‬ا ‪ (1‬ل ا ه ‪Concepts-champs conceptuels‬‬
‫‪ (.‬ر‪ 5‬أو ‪ 3‬م‪:‬‬
‫ا ‪"%O1‬م =‪ ,‬ء ض و ‪ i C N #‬ت ‪
P‬آ = ‪ 8"1‬ا ‪"1‬ا‪ - .‬أو ا‪ YD‬اث أو ا ‪"5‬اه ‪")" :‬ة‬
‫د ‪ -‬أر‪ 1C‬س"‪" ،‬ا دات ا‪ " 8 1
T3‬أو "ا‪ "hCD‬ه أ ‪ . # ."$ I‬ا ‪"%O1‬م ‪ A,8‬أ ‬
‫ ورة =‪ ,‬ء ا ‪ 1‬رف‪ :‬و ‪"IY >,‬ن ا آ
‪"1
%‬ن =>‪ .‬و < ‪ ،‬آ‪ Z."$ 1‬ذ ا‪ I D‬ا =@ ‪،‬‬
‫ ا‪ F 1$ N D‬ا ‪ O1‬ه و ‪ l‬دا‪ k‬ة ا ‪ 11‬ر ت ا

دا‪" = % C‬ر‪ %$‬وا
‪ . % 1‬ه<‪H‬ا‪ <1 ،‬ا
‪F 1‬‬
‫= ا ‪ O1‬ه ا ‪ 1‬ا ‪" 1‬رة دا‪ NC‬د ا ‪ X#‬وا ‪ O1‬ه "ا ‪ 1‬ر " ا
‪ 6, $‬و‪ L V$‬دا‪ NC‬ا ‪ O‬ء‬
‫ا ‪ 1‬ر وأ‪ C‬ا ‪ O1‬ه "ا " " ‪ #‬ة ا‪
83‬د ‪"%O N # SI .‬م "ا @"ة" =‪ (
b N<P‬ا آ
‬
‫ ‪"%O1‬م ‪ k F‬ا ‪ 1‬ان ا ‪ ، 1‬و‪ 1 $‬دا‪ NA NC‬ا ‪ F O‬ء‪-‬آ ‪ 1‬ء آ‪ 1‬دة ‪ ، 1 $‬أو آ‪"%O1‬م‬
‫
‪ N1‬ا ‪ #‬ة ا " ‪.‬‬
‫إذا آ ن ا‪3‬ه
‪ 1‬م ا‪D‬ول آ
< ه" درا ا ‪ O1‬ه ا ‪ 1‬ر و=‪
= %k ,‬وا
‪H% ،‬ا
‪a 7‬‬
‫درا و‪ N #$‬ا ا…‪ C‬آ‪ ،N O = . H‬ا ‪ O1‬ه ا ‪ 1‬وا ‪ 1‬ر وا " ‪ 1$ F , h‬‬
‫‪ % = 8‬ا ‪ n = Z A$ ) ، %T .n‬ا ‪ O1‬ه ‪"1 , = T‬ا‪ - .‬درا ‪ .‬وه<‪H‬ا‬
‫ آ
< ‪ X#‬و‪ (i‬ورات "ا ‪ N@,‬ا آ
< " = "ء إ ‪ 6‬ا ‪"1‬ا‪ = %T‬ا ‪ O1‬ه ا ‪ 1‬ر ‬
‫و ‪ 5‬ا‪ %$‬ا ‪ 1‬ا ‪ %T . T 1‬أ‪ C‬ى‪ ،‬ا‪ 1
8‬د ا
‪ O1 % O 1‬ه " ر " وأ‪ C‬ى " " " ) ‬

‫ " = ‪ n‬ا ‪ Q b‬ا ‪ 6, 1‬وا‪3‬ر‪ $‬ك‪"%O SI :‬م "ا ‪ "f#‬آ‪" =
$ 1‬رة ) ا ‪ .‬ت =
‬
‫ا ‪" I‬ي ‪"%O 8 (
b‬م "ا ‪ "f#‬ا ‪ #‬ة ا " ‪.‬‬
‫إ ءات‪:‬‬
‫‪"2‬ر )‪ Gérard Vergnaud (1990 :145‬إ‪ Y‬ى @ ر= ت ا ‪ O1‬ه "ا ‪ 1‬ر " إ‪ 2‬ر ‪>
5‬‬
‫ب"ا ‪"@#‬ل ا ‪ O1‬ه ‪
@ X Y « les champs conceptuels » " 1‬ح ‪"%O ( $‬م‬
‫ا ‪ِ " "1‬‬
‫" ر " و ‪ l‬ا ‪ 8"1 1‬ت ا ‪SI‬ث ا
‪:‬‬
‫• ‪ 8"1‬ا "‪ .‬ت ا
‪ > 7 $‬ا ‪6, 1‬؛‬
‫• ‪ 8"1‬ا‪ <?D‬ل ا ‪ "K‬و‪ R‬ا ‪ "K‬ا
‪ > I1
= Z1 $‬ر ‪ F‬ه" و ‪F 1‬ا‪ >$‬وا "‪ .‬ت‬
‫و‪ 2‬ق ا ‪ 1‬؛‬
‫• ‪"1‬ع ا ‪"I‬ا=‪ h‬ا ‪. 1‬‬
‫ه‪H‬ا ا
ا‪ n = a 7
CD‬ا
"‪" 8"1 .Z .‬ا ‪"I‬ا=‪ h‬ا ‪ , $ " 1‬آ‪ <1 N‬ا‪
8‬ر' ‬
‫ "ك و‪ A$‬ف ا
‪ "
= " H 1‬أو "دا‪ " 1k‬و إ > و‪ .‬إ ‪ 6‬أ‪ C‬ى‪ ،SI :‬ا ‪ ,‬ا ‪ I‬‬
‫ا وض )ا
) ‪ N‬ا ‪ 1‬ر ( ‪ ,8‬إ‪ S .‬أ? ء إ ‪ ،4 $ 8"1 6‬أو ‪ 2 ( ,8‬إ ‪6‬‬
‫‪ ،3‬أو ‪ 1‬إ ‪ H S
4 6‬ون ‪ 8‬د ‪"1‬ع ا‪ ?D‬ء ) ‪ 4" k‬و‪ "7 ،3‬أو "‪ 2‬و‪ "5 ،3‬أو "‪ 1‬و‪"5 ،4‬‬
‫دون ‪ <$‬ار إ ز ا ‪ 1‬ا ‪ $ <1 . = #‬و ‪ N‬ه‪H‬ا ا
‪ 5,‬ا ‪ h= I‬ا
‪ A‬ف آ > ‪ 18 6 8 F<$‬‬
‫ =
"‪ %#.‬ا ‪ : Y A XY‬ا د ا‪ ?D 1Tu‬ء ا ‪ 8"1 1‬ه" ‪"1‬ع ا‪FTD‬اء ا ‪ ، % "<1‬ه‪H‬ا‬
‫ا ‪ h= I‬ا ‪ invariant opératoire 1‬ه =‪ ,‬ء ‪"%O 6,‬م ا د ا ‪ Z #A‬ا ‪. 7‬‬
‫‪" $‬د أه‪ 1‬ا
( ا ‪
@1‬ح ‪ 2‬ف ‪ T‬ار " ‪ IY , = Gérard Vergnaud‬‬
‫ا آ
< ت إ ‪ 6‬آ" > إ ‪ i ,8 6‬وا‪ 1 R #.‬ة )ا ‪ K‬ا ‪"%O1= 7 $ 1‬م ا ‪ 7‬ح‪ 2 :‬ح‪،‬‬
‫‪HY‬ف‪ ،‬ر ‪ 18 F‬ا ‪ 7‬ح‪...‬أ |( و‪ 1 i ,8‬ة أو ‪) ,1.‬ا ‪"I‬ا=‪ h‬ا ‪ ( 1‬ا
‪ ,= $‬ء أ ل‬
‫ا
‪) H S‬ا ‪ 5
,1‬ة وا ‪SC ( @ @#‬ل ا را وا ‪ a Y .X#‬ا ‪ i ,‬ا ‪ 1
1‬أ‪( $ NT‬‬
‫ا ‪"%O1‬م ا ‪ 1‬ر ا ‪ 1‬روس‪ ،‬ه‪ N‬ه ا
و‪ = h .‬ي ا
‪ 2 H 1‬ف ا ‪ 1‬ر‪x‬س –ا "‪ .‬ت‬
‫ا ‪ ، Y
@1‬ا ‪"I‬ا=‪ h‬ا ‪ 1‬ا ‪...
<1‬أ |‪ -.‬أو ه ا
‪ %< 1$‬ا
‪ ،N O = H 1‬ه‪H‬ا ا ‪ @1‬ر= ‪ = Z1 $‬را ‬
‫‪"%O $‬م ‪ C‬ص ‪ ، %T‬و ‪SI1$ (
b‬ت ا
‪ %T H S‬أ‪ C‬ى‪.‬‬
‫أ ا ‪ O1‬ه ا ‪ 6 8 N #
1‬و‪ Y‬ات ا ‪ 7b‬ب ا ‪ 5,‬ي ا ‪F 1
1‬ة =ِ‪ %k ,= N<P‬و‪ %O $‬وآ" ‪NK
P$ %‬‬
‫و‪ N1
$‬دا‪ < ? NC‬وآ" ‪ %‬أدوات ‪ 6, $ ،N O = . 5 N18‬ا ‪ O1‬ه ا ‪ 1‬دا‪ NC‬آ‪" N‬اد و د ‬
‫ا ‪ C N<P= NK
P$ < X#‬ص ‪"Y‬ل أ ‪ w‬وإ?< ‪3‬ت ‪ 7$ i C‬ف ‪3‬ت =‪ # X#‬ودة‪"
$ .‬ر‬
‫ه‪ 'H‬ا ‪ O1‬ه ا ‪ 1‬أ‪ 5 5,$ NT‬ة ا ‪ IY‬إ ‪ 6‬و) ‪ -k‬و "ا‪ ,= K= - .‬ء ‪ 1‬ذج ‪ . O$‬أ‪NT‬‬
‫‪ i"AC Z ."$‬ه‪H‬ا ا ‪"1,‬ذج ا ‪ T 18 ، k ,‬ار "ر ‪ Gérard Fourez F‬إ ‪ 6‬ا ‪ I1‬ل ا
‪ :‬أ‪NT‬‬
‫‪"%O1 ( $ a 2‬م "ا ت"‪ ،‬ه‪ ,‬ك ‪ -."
@ 2‬ا ‪V‬ال‪ .‬ا ‪ @ 7‬ا‪D‬و ‪ 6‬ه آ
‪ " :‬ه"‬
‫ا ت؟" ه‪ 'H‬ا ‪F8
#‬ل "ا ت" آ‪ $ " 1‬ا)
‪ >8S‬آ‪ 1‬ه"‪ .‬أ ا ‪ @ 7‬ا ‪ % I‬آ
‪:‬‬
‫" ا ‪"A@1‬د = رة ت؟"
‪ P‬أن ه‪ ,‬ك و‪ = 8‬ن ا ‪"A@1‬د ‪ L‬ه" ا ‪ @ @#‬و < ‪"%O‬م أ‪NT‬‬

‫‪ #$‬و ‪ %‬ا ‪
= . @ @#‬آ ‪ D‬ن = ‪ O1 ,‬ه أ‪ C‬ى @‪"%O N‬م ا ‪ ، 1‬أو ا ‪S‬أ ‪...‬أ |‪ SC .‬‬
‫ ‪ O1‬ه "ا ‪ 1‬ر " ‪ 'H%‬ا ‪ O1‬ه ا ‪ $ 1‬ف ‪SC‬ل آ
= ت ‪ )" 1 8‬و ‪"P,‬رة‪ .‬وه‪H‬ا ا <
= ت‬
‫ه ا
‪ %
P) ,1= Z1 $‬و=‪ %
, ,‬وا
‪ % 1‬دا‪ NC‬ا ‪ A‬ح ا ‪ ( . 1‬ا ‪ %,‬أن ا ‪"%O1‬م ا ‪ 1‬‬
‫‪ 3‬ف أ= ا =‪F , N<P‬ل‪HT "% .‬ور' ? < آ ‪ O - (
b N<P= Q $ X Y‬ه أ‪ C‬ى‪.‬‬
‫ ‪ h I‬ا‪ S
C3‬ت = ا ‪ O1‬ه ا ‪ 1‬وا ‪ 1‬ر وا " ‪ a i‬أ‪ 18‬ل ( ‪"K‬د < ‪lev Vygotsky‬‬
‫)‪ (1884-1934‬ا ‪H‬ي
أن = "رة وا
‪ 1‬ل ا ‪ O1‬ه ا "
‪ 18 6 8 L‬ت ذه‪ R ,‬وا‪ 8‬‬
‫و‪ ( $ 6 8 F<$ $ 3‬وا‪ SI .Z.‬ف ‪ NO2‬أن > "أخ" وأن = ‪ n‬ز ‪ >kS‬آ‪ ، H‬دون أن ‪ @$‬ر ‪6 8‬‬
‫‪" 6, #$‬أخ"‪ O1 , = ،L< = .‬ه ا ‪ #$ 1‬د أو‪"."= 3‬ح ) ‪ %
w $ N‬وا
‪ 1I‬ره ‪.‬‬
‫ ورات ا ‪ les processus de conceptualisation 1%O1‬إذن رات ‪ a Y O
b‬ا وا‪ k‬ا
‬
‫‪ N1
$ : % 6, $‬ا ‪ O1‬ه ا " أو‪ 3‬و‪ ,= %, = @Y3 %$ O $ 6, $‬ء ا ‪ O1‬ه ا ‪ 1‬ر
‪F‬م ‪S18‬‬
‫أو ‪"Y‬ل ا
ر ( ) ‪ N‬ر=‪ ."= %7‬ت‪ .‬دا‪"K a Y 1k‬د‪ ، < $‬ا ‪ O1‬ه ا " ‪ 8", SC ،‬‬
‫ا…‪ C‬ا ‪ O1‬ه ‪ 15, h ،‬و‪ %, = 1 7 $ 3‬و ‪ l‬أ =‪ "$ . "5,1‬و ‪ 1‬ر ا ‪NO7‬‬
‫وا?
‪ 6@ % K‬دا‪ R 1k‬واع‪ 1 L< = .‬ر ‪ - $‬ا ‪ NO7‬و‪F X Y .‬م ا "‪ = 8‬ورا‪>$‬‬
‫ا ‪H‬ه‪ F<$ $ ،
C . ,‬ا "‪ .‬ت ا ‪ 1‬ر ا ‪ N18 6 8 )
1‬ذه‪ = F<$ ,‬ور' ‪ 6 8‬و‪ < ? -.‬ت‬
‫ ‪ O‬ه ‪. 1‬‬
‫‪ , ،& .‬ؤ‪%‬ت‪ ' () ،‬ت‪:‬‬
‫‪ l
$‬ا ‪ ? @,‬ت ا‪
C3 = D‬رات ا ‪ 5,‬ا
‪ $ >T"$‬ر ( ‪ (
b‬أ "اع ا ‪ O1‬ه ‪ 5 SI .‬‬
‫ا ‪"@#‬ل ا ‪ O1‬ه ‪ 1‬ا ‪ @1‬أ‪ @ { $ 'S8‬ر= ‪ O1‬ه ا ‪ 1‬ر = ل ا ‪ 1
1‬و‪ .‬ت ‪. $‬‬
‫و < ه‪ N‬ه و ‪ N< 1kS‬ا ‪"1‬اد ا را ؟ ‪ 7‬ا ‪ 1‬رف ا ‪ 1‬رو ‪ a 7
$‬أ‪ <O$ 2‬و ‪N‬‬
‫‪ . i C‬ه<‪H‬ا‪ ،‬إذا آ ‪ h‬ه‪ 'H‬ا ‪ @1‬ر= ‪ ,= < ? "$‬ء و‪ N #$‬ا‪ 7P D‬ا ‪"<$ 3 @ ، 1‬ن ) = ‪ N@,‬آ‪ 1‬‬
‫ه إ ‪ 6‬د ‪ 1 8‬أ‪ C‬ى‪.‬‬
‫آ‪ 1‬أن ه‪ ,‬ك ‪V‬ال ا ‪ = )S‬ا "رة ا ‪ O1‬ه ‪ 1‬وا
‪p"A
ُ ) .‬ر ‪"%O 1$‬م دا‪ $ NC‬آ
‪ %1‬أو‬
‫آ‪ 7@ " Jean Pierre Astilfi (1992 :101) '
$.

,‬ا ‪S7‬ق ‪ P,‬ط ا ‪H‬ه‪
8 = ، ,‬ر أن‬
‫ا ‪"%O1‬م ‪") 7‬ة ‪ T O$‬ة ‪ 1
1‬ا
‪ HC .">$3 1‬ا ‪"%O1‬م ه‪ ,‬و‪ -.‬أداة ذه‪ 1= 7 $ ,‬دة‬
‫‪. i C‬‬
‫ ‪ HC‬ل ‪ $‬ؤ‪3‬ت د آ
< }‪ = C‬ا‪
83‬ر ‪ K$‬ات ا ‪ O1‬ه ا را ‪ ،N O = .‬ا ‪ 5,‬ة ا آ
< ‬
‫‪ 6 8‬ه‪ 'H‬ا ‪ O1‬ه ‪ 1= Z1‬ء ‪ - 7@$‬و‪ Y‬ود ا ‪ 1‬رف ا ‪ 1‬ر ‪X# 2 @ 2 #$ <1 .‬‬
‫ه‪ ، ,‬ا‪D‬و ‪ 6‬ه درا ‪ K$‬ات ا ‪ O1‬ه ا را ‪ a Y‬ا ‪ $ N #$) a@#‬ر ‪ "
#1 b‬ت وا ‪ O1‬ه ‬
‫ل"‪ 1
3‬ر" =‪ N<P‬آ ‪ = ,‬ا ا @ ن‬
‫ا ‪ 1‬ر ‪ $ <1 .(i‬آ = ‪ n‬ه‪ 'H‬ا
‪ K‬ات‪ $ :‬ا ‪ ,‬ء ا ‪ 1‬ر ِ‬
‫ا ‪ 7
. P‬ق ه‪H‬ا ا ‪",‬ع ا‪ #=D‬ث ‪ : 1% w D‬ه ا "ا ‪ N‬ا‪D‬آ‪ I‬ا
‪ a‬ا‪
8‬ره ‬
‫ أ‪ O$ NT‬ه‪ 'H‬ا
‪ K‬ات ا ‪ O1‬ه ‪ C 1‬ا‪ 7.3‬ا= ت ا
‪ % $‬ا ‪ 1‬رف ا ‪ 1‬ر ‬
‫وا ‪ 1‬رف ا ‪ 1 5,$ ، T 1‬ت ا
‪ ،‬ا
‪ K‬ات ا‪ 8 1
T3‬وا ‪... @I‬؟ ه‪ <1 N‬درا ا
‪ K‬ات‬
‫ا
ر ‪"%O1 b‬م وا‪ Y‬أو ‪ , 8‬درا ‪ K$‬ات ? < ‪ O‬ه ‪ 1‬؟ ه‪ 'H‬ا
ؤ‪3‬ت ‪ 8o= Z1 $‬دة ء ‪6,‬‬
‫ا ‪"%O1‬م ا ‪ 1‬ر ‪.‬‬

‫و < ) ‪ %O$‬ا
‪ K‬ات ا ‪ O1 , F‬ه ا ‪ 1‬ر آ ‪"$ %‬ا ‪ (
b l‬ا ‪ "
1‬ت ا را ‪SC‬ل ‪ @Y‬‬
‫ ‪"< ) ،N O = . ,‬ن ‪"%O‬م "‪".‬ع ‪ 8 $‬ة أ) م ا ‪ 1‬ر ا‪D‬و إ ‪ 6‬ا ‪ .‬ه‪ ,‬ك‬
‫أدوات ‪ R A= Z1 $ N #$‬ا ‪ 1‬ا
‪ O k Y :g N<? 6 8 1‬ه ‪les trames 1‬‬
‫)‪ I conceptuelles (Astilfi dir. 1985‬ل ‪ . %‬ه‪ 'H‬ا ‪ <1$ k #‬آ
= ‪N<? 6 8 7C R‬‬
‫? < ‪ T
$‬و‪ $‬ا
ا=‪ (
b = Q‬ا ‪ i ,‬ا ‪"%O1 "<1‬م ا ‪ 1‬روس‪"<
$ .‬ن ه‪ 'H‬ا ‪ k #‬‬
‫‪ %, = Q= $ N1T‬أ ‪ ." @7, " N<P= %‬ه‪ 'H‬ا‪D‬داة آ‪ a‬و @
ح ? < و ‪ T‬أ‪ 5,$ NT‬‬
‫و‪ .‬ت ‪ . O
b S $ ) $‬آ‪ Y ."1= Z1 $ 1‬رف ا
‪ 1‬ت وا @ م = ‪
C‬ر وا‪ Z.‬‬
‫ا ‪ 1‬أ‪ ,= NT‬ء و‪ .‬ت د آ
< ‪ <1$ .‬ا ‪ k #‬ا ‪ O1‬ه ‪ ، 1‬إذن ا
‪ N #‬ا @ ‪ 1‬رف ا
‬
‫) ‪ = HC $‬ا‪
83‬ر دا‪ NC‬ا @ ‪ ،‬وآ‪H‬ا =‪ ."1‬ه‪H‬ا ا
إ‪ 2‬ر أو ‪ N@# = Q $ -‬ا ‪ O1‬ه ‪. 1‬‬
‫‪ N #$‬ه‪ 'H‬ا ‪ @1‬ر= ا <
= ا ‪ @ 6 8 i b‬ر= د ‪ 1 < ,‬رف‪ LO,= "1 h ،‬ا ر‪ T‬‬
‫
" ت ا ‪ .les niveaux de formulation (Astolfi dir. 1985) R A‬إ‪ 3‬أن ا ‪"
1‬ى ا را ‬
‫ ‪ $ #1,‬آ ‪ a‬ا ‪ N "#
. k #‬ا ‪ < #‬إ ‪ 6‬ر ز ‪ N18 1i ,‬ا ‪ 1‬رس‪.‬‬
‫ ل }‪ X# C‬ا آ
‪ )S = Q $‬ت = ا
‪"A‬رات "ا " " و"ا ‪ 1‬ر "‪ @ .‬و‪ ,#.‬‬
‫ا ‪"O‬ارق = ه ذ ا ‪ 8",‬ا ‪ ,‬ء‪ ،‬ا ‪ P‬ء ا ‪H‬ي "‪"T"= Y‬د = ‪ n‬ا
‪ 1
،N O = .{,P‬ل ‪LO‬‬
‫ل"ا ‪" ) .SI "f#‬ل ‪ O $‬ت‬
‫ا
‪ 1‬ت ) ‪V‬دي إ ‪ n = 6‬ا ‪ ،Q b‬آ‪ 1‬ا? إ ‪ 6‬ذ ) ‪ِ , = N‬‬
‫أ‪ C‬ى = ‪" D" ,‬ر ا‪
8‬د " ا ‪ <1= =" A‬ن‪ ،‬ا
ف ‪ < ? 6 8‬ت ‪ T‬ة و‪ $‬ك أ‪ C‬ى
دة‪،‬‬
‫و " ‪ a i ، Y‬آ‪ = $ 6@ . H‬ه‪ 'H‬ا ‪ O‬ءات ا ‪ O
b1‬وا‪
8‬ره ا
‪ <P‬ذات أه‪، 1‬‬
‫و " أ ‪ 7$ %‬ح =‪ 7‬ق ‪ (
b O
b‬د آ
< ت ا ‪"1‬اد‪.‬‬

‫ا ( ا آ ‪le contrat didactique‬‬
‫‪ (.‬ر‪ 5‬أ‪ 3 .‬م‪:‬‬
‫‪ 7$‬ح درا ء ا
‪S8 O‬ت = ‪ (
b‬ا ‪ 8 O‬و‪ ، .‬ا
‪ 1 5‬ت ا
‪ "$‬ه –أو‬
‫‪ #$‬ول ‪ "$‬ه ‪ -‬ا
‪ N= @1 = % F $‬وا ‪ #1‬دات ا
‪ . % gC $‬ا ‪ O1‬وض أن ‪ N #$‬ه‪ 'H‬ا
‪ 1 5,‬ت‪،‬‬
‫وا… ر ا ‪ ، %,8 $
1‬أو ا
ا ‪ O1‬وض أن ‪ #
. ) $ N<? 6 8 ، %,8 a$
$‬ث ‪ 8‬ا @ ‬
‫ا ا‪ ، T"R‬وا @ ا‪ ، 8 1
T3‬و‪ @8‬ا
"ا‪ Ni‬وا @ ا آ
< ‪ ...‬ا @ ا آ
< ه" ‪"1‬ع‬

‫ا
‪ 1 5,‬ت و} ره ‪ ،‬آ‪ 1‬د =‪ ,‬ؤه ‪SC‬ل ا
‪S8 O‬ت = ا ‪ 1‬رس وا ‪ ،
1‬ا ‪ "
1‬ة ‪ 8‬و‪ .‬ت‬
‫ ‪"1= 7 $‬ا‪ - .‬ا ‪ 1‬رف ا ‪
1‬ة ا "‪ .‬ت‪.‬‬
‫إ ءات‪:‬‬
‫إن ا ور ا‪ D‬س ا ‪H‬ي ‪ >= - 7‬ا @ ا آ
< ‪ ،‬آ‪ N1
ُ 1‬ا آ
‪ ،‬ه" و‪ n = (i‬أ?< ل‬
‫ ا "‪ .‬ت و= ‪ n‬ا
‪ I‬ات وا ‪ =" A‬ت ا
‪ %5$‬ه ‪ N #$ <1 ،SI1 .‬ا ‪"#‬ار ا
‬
‫ا ‪H‬ي و)‪ -‬دا‪ 8 ) NC‬درس = ر ‪ $‬أن ‪ "ou" $ iu = %$H S$ L #$‬ا ‪ K‬ا ‪ O‬و ‪l‬‬
‫‪"@8‬د أ "اع ‪: O
b‬‬
‫‪Enseignante : C’est blanc, on le mange avec du sucre à la cantine‬‬

‫‪Un élève : Yaourt‬‬
‫…‪Enseignante : Sur une voiture il y a des‬‬
‫‪Un élève : des roues‬‬
‫…‪Enseignante : la poule a un petit, c’est‬‬
‫]‪Un élève : poussin [….‬‬
‫…‪Enseignante : Quand on veut boire on achète‬‬
‫‪Un élève : un verre‬‬
‫ ‪ ,,<1‬ا ء أو‪ 1= 3‬ء ?<‪ N‬ه‪H‬ا ا
دل‪ ،‬ا ه‪" $ ,‬د إ ‪ $ N1T 6‬أه ا ‪ 1‬ر و
‪ %11‬ا
‪ .H S‬ه‪H‬ا‬
‫ا ‪"1,‬ذج "ا <‪
" < S‬دل ا ‪ 1‬ر ر=‪ >= Z1 $ 1‬ا‪D‬و‪ .‬ع ا ‪) 8 O $ V1‬و‪ .‬ا ‪ 1‬ا ‪H‬ي‬
‫ ُ ر‪x‬س وو‪ .‬ا
‪ H S‬ا ‪ْ H‬رُ "ن( و و‪ .‬ت ‪ 1
R‬آ‪ 1 , = H‬ا ‪ 1‬رو ‪.‬‬
‫ ‪" ،‬ء ا أو ا
‪ I‬ا ‪H‬ي ‪ %,‬ه‪H‬ا ا ‪ (7
@1‬آ‪") H‬ا‪ ,1. 8‬أو ‪ 1‬ة ‪ $‬ه ‬
‫ا‪ CD‬ى ه‪H‬ا ا
‪ N8 O‬و ‪ <1‬أن د =‪ ,‬ؤه =‪ 2 (
b N<P‬ف = ‪ n‬ا ‪ . 8 O‬ه‪ ,,<1 ,‬أ ‪ O$‬‬
‫ه‪H‬ا ا
‪ = '"P‬ا @"ا‪ 8‬ا
‪ @
$‬ا ‪ 1‬ر أ ‪ %‬و‪ %
.‬و‪ $‬ا
=‪ ,‬ءه ا
‪ D H S‬ب ‪، #‬‬
‫ ‪ a = SI‬ا‪ S
C3‬ت ا ‪"
6 8 i #‬ى إدراك ه ف ا
دل )درا آ ‪ 1‬ت و ‪ "$ l‬ه ‪6 8‬‬
‫ا‪/"ou" $ iu‬ا)
اح آ ‪ 1‬ت ‪
T‬ر ((‪ .‬و < أن ‪ N‬آ‪ #
= H‬ات ‪
$‬وز ا "‪ .‬‬
‫ا ‪ 1‬رو ‪ (
b SI ،‬ا
‪3 1‬ت ا‪) K 8 1
T3‬ا ا
‪ s<O‬ي ا ‪H‬ي > ا ‪ 1‬رس ه‪ SC ,‬‬
‫ ‪3 1
S‬ت ا ‪ 7P D = 7 $ 1‬ا ‪.( 1‬‬
‫‪V ،
C‬آ ه‪H‬ا ا ‪ I1‬ل ا ‪ <O‬ة ا @ ‪ k‬إ > ‪", <1 3‬ع وا‪ Y‬ا @"د أن ‪"1 (A‬ع آ‪ N‬ا @"ا‪ 8‬‬
‫وا
‪ #‬ات ا
‪D ،> V$‬ن ‪FT‬ء ‪ %,‬و ‪ ." = 7 $‬و "‪".‬ع ا را ‪ 1, = ،‬ا ‪ n‬ا…‪ C‬‬
‫ ‪ LO,= %= 7 $ L‬ا @"ة‪ .‬إ‪ 3‬أ > ‪ 5YS1= Z1‬أن ا @"د ا ‪H1‬آ"رة أ‪ 8 %= P
'S8‬ة ‪"T‬ا ‪.a‬‬
‫أو‪ 3‬آ" ‪ , ُ R %‬أ‪ a R‬ا‪ YD‬ن‪ ،‬آ‪ 1‬ه" ‪ Y‬ل "ا @"= ت" ا ‪ <$ Y ,<11‬ا @ ‪ .‬‬
‫ا ‪ ، %,‬إ ‪) %‬ا @"ا‪ # R ( 8‬دة ‪ 1‬ة د) @ ‪ ،‬و < = <‪ $ L‬و
‪ #‬آ و ‪ Y‬إ‪ 8‬دة =‪ ,‬ء
‪. 1‬‬
‫=@ أن ‪ (
b = F 1‬أ "اع ا @"د ا ‪ N@Y 1
1‬ا آ
‪ .‬ا ‪ 1‬ر ا ‪ F 11‬ا‪ D‬س ا ‪H‬ي ‪ <1‬‬
‫ا‪3‬ر‪ <$‬ز ‪ > 8‬ه" ا ‪ O‬ء ا‪ #1 NiD‬دات ا
‪ (A$‬ا
‪ 1 5,‬ت‪ A
@ ) .‬ه‪H‬ا ا‪ 6 8 CD‬ء‬
‫ا "‪ Q@ .‬أو = <‪
) L‬وز'‪.‬‬
‫ ا ‪ #‬ا‪ CD‬ة ‪ <1‬ا "ء إ ‪ 6‬ءات ‪ : O
b‬ء ا ‪ V1‬ت )ا ‪ 1‬ر أو ا ‪ ،(NAO‬ء‬
‫ا ‪ 1‬دة ا را ‪ ،‬ء ا ‪ O,‬ت ‪ ...les psychismes‬ه<‪H‬ا = "رت ‪"%O 1974 H, Janine Filloux‬م‬
‫"ا @ ا ا‪ >) @
? = " T"R‬ا @ ا‪ D‬س ذي ا‪ NiD‬ا ‪ . $ V1‬ه‪H‬ا ا @ ا‪ D‬س ‪ #‬د أدوار‬
‫و ‪ (
b‬و‪ .‬ت ا
‪ H 1‬وا ‪ 1‬رس و =‪ ,‬ا آ‪" : F‬وا‪ aT‬ا
ر ‪ L‬وا
= ‪ ،‬ووا‪ = ) aT‬ا
‬
‫وا
= " )‪ $ .(Filloux 1996 :314‬و ‪ )S8‬ا ‪".‬خ وا ‪ 7‬ة ا
‪ 6 8 a‬ه‪H‬ا ا @ ‪ %b‬‬

‫‪ T O ,8‬ا‪ ،‬أ‪" T 8‬آ‪ 1
< ،L‬ا "‪"T‬د‪ P .‬إذن ‪" C} @8‬ا @ ا ا‪ " T"R‬‬
‫ا ‪ )S‬رس‪ 67Kُ 6
Y H 1 $/‬و " ا‪ 8 ,7i‬ه‪H‬ا ا @ ا‪ D‬س‪ ،‬آ‪"@$ 1‬ل ‪" T‬آ‪:1996) L‬‬
‫‪(314‬‬

‫" ? ن ‪ C @8" ، T @8‬ص ذو =‪ ,‬ء
‪ ،"n) ,‬أن ‪ -‬و ‪ 1‬ا @ "ن ا
‬
‫ ‪ > 8 L V‬ا
دل‪ ،‬ا ‪ 7‬ء وا‪ O$3‬ق ‪ 6 8‬ا ‪ 7‬ء‪ ،‬و ‪ 5,$ V‬ا ‪ , . "5,1‬‬
‫‪ 8‬م ‪ C‬ق ‪ 5,$‬ا‪D‬و‪ .‬ع‪ .‬ه‪H‬ا ا @ ا
" =‪ ,‬آ‪F‬ي‪ )S8 :‬ا ‪ "%‬‬
‫وا
‪ N 1‬ا ‪ 6 8 V1‬ا ‪ ،a#‬و ه‪ ,‬إ < ا ‪ 1‬رس أن ‪ 5 L V > O‬م‬
‫‪". 1$‬‬
‫ ‪ N #‬ه‪H‬ا ا @ إذن ‪" 6 8‬ا ‪r1‬ل ا ‪S‬وا‪ , 8‬ا ا‪Claudine Blachard- $ a Y " T"R‬‬
‫)‪ #$ .Laville (1989 :65‬ول ه‪ 'H‬ا‪ CD‬ة ‪SC‬ل أ=‪ % #‬و‪ -.‬آ‪"."1‬ع درا ‪ a T ،‬ا ‪ 1
#‬‬
‫"ا ‪ = p "1‬ا ‪S‬و‪ ، 8‬ا ‪H‬ي ‪ A$ N@I‬ت ا ‪ 8 O
1‬ا ‪ N O‬ا آ
< ‪ R‬ب و‪." % 8‬‬
‫ ‪ ,,<1‬آ‪ H‬أن
‪"A‬ر أن ا ‪ 1‬دة ا را ء ‪ O‬و‪ -.‬و‪ .‬ورة ‪ n ،N O =. @8‬ا
‪ 1 5,‬ت‬
‫ا ‪ = 1‬ة
‪S8 O‬ت = ا ‪ 1‬رس )آ‪ 1‬رس ‪ 1‬دة درا ه‪ ( ,‬وا
‪ p Oُ$ ) H S‬آ ‪ #$ %‬و=‪ ,‬ء و‪ Oi‬ت‬
‫و‪ i"$‬ت ‪F 1‬ة ‪ 'H%‬ا ‪ 1‬دة‪ $ ،SI .‬و ا ‪ P‬وط ا ‪ a Y ، 1<#
1‬ا
‪"2 ،H S‬ل ا ‪ T"
,1‬ت ا <
= ‬
‫ب"ا @ ا ‪ 1 = l
1‬دة ا را "‪ @= ،‬ر ‪ a Y (
b$‬ا ‪"1‬اد‪ .‬ه<‪H‬ا
‪ H S$‬ا
‬
‫ ‪ِ 7 $‬‬
‫ا ‪" I‬ي ا‪ 8u‬ادي أن ‪ % 8‬إ
ج " ‪ A) i"A‬ة" ‪ R‬ا ‪ .‬ت َو"‪ " "2‬ا ‪ K‬ا ‪ O‬‬
‫)‪.(Lahanier-Reuter, Reuter 2002‬‬
‫‪ O$‬ا‪" D‬اع ا‪ CD‬ى ا @"د ا ‪ 1‬رو ا آ
ا
‪ 1 5,‬ت ذات ‪ #‬دات ‪"@= 7 $‬ة ‪-‬‬
‫ا "‪ . % O .‬ه‪ 'H‬ا ‪ A= # #‬د ‪"@8‬د ‪ #‬و ‪ .
)V‬وأو ‪ %‬ه" ا @ ا آ
< ا ‪ 1‬ف ‬
‫‪ 2‬ف ‪ = R‬و " )‪ 6 8 Guy Brousseau (2003 :5sq‬ا ‪ "#,‬ا
‪:‬‬

‫"‪ @8‬د آ
< ه" ‪ 8"1‬ا‪F
3‬ا ت ا ‪
1‬د و"ا @"= ت" ا
‪:‬‬
‫
@ آ‪ ." ? N‬ا آ
< أ > ‪F‬م ا…‪ ,1. N<P= ، %= C‬أو‬‫ ‪،‬‬
‫ و‪ $‬ا
ُ ‪ ،> F‬أو
@ أ ‪ %= ،> F ,‬‬‫=‪"Ab‬ص ا ‪ 1‬ا ‪ 1‬رو ‪".‬‬
‫ ‪ A‬دق ‪ 6 8‬ه‪ 'H‬ا را
‪S8 O‬ت و‪ 2 " @ ، . O= .‬ف ‪ NT‬ا آ
< ‪ O ،‬ده أن‬
‫ا ‪ ? N@,$ 3 1‬ة و‪" 3‬را و‪ 3‬آ ‪ .‬وه‪H‬ا ‪V‬دي إ ‪" ) 6‬ل < ة أن ره ت ا ‪ 1‬رف ‪ 1
@ h‬‬
‫ @ و‪ 3‬و =
و = آ‪ N‬ا ‪ 8 O‬آ‪ N‬و‪D ، 1 $- 1 $ .‬ن ‪ 1‬رس و
‪" H S‬ا‪-.‬‬
‫‪ Y 1
R‬ل ا ‪ . 1‬و < ‪ ،‬ا @"ل إن ا
‪ 3 H 1‬ف ‪ P‬وع ا ‪ 1‬رس و=
‪ 3‬ف ره ن‬
‫ا "‪ .‬ا
‪ b 3 = > 7‬اط ‪ , 3 %‬أ > ‪ % %‬آ ‪ $ 6 8 "
> D .‬رب و‪ .‬ت د آ
< ‪،‬‬
‫و ‪ >,<1‬ا
اض ره ‪ >$‬وإ‪ 8‬دة =‪ ,‬ء ا
‪ 5‬رات ا ‪ 1‬رس‪ .‬ا @"ل إن ا ‪ 1‬رس
")‪ -‬ره ا "‪3 .‬‬

‫ ‪ ,‬أن ‪ >,<1‬ض ا ه ن ا ‪H‬ي ‪ Y‬د'‪ .‬ا "‪ (i"$ 3 .‬آ ‪ %‬آ‪
(P‬رج ه ن ا ‪h#$ 1‬‬
‫ا ‪ 7‬ة ا ‪ 1 @ 71‬رس‪
O ،L< = .‬ض أن ره ن ا "‪
= 6, .‬ون ‪ N8 O$‬ا ‪، C… = n‬‬
‫دو ‪ 1. 1‬ن أ > <"ن ‪) > O‬ا ‪ ,‬ء( = ‪ N< ,‬ا ‪ 8 O‬ا "‪. .‬‬
‫ ‪ <1‬إ‪ 8‬دة =‪ ,‬ء ‪"@8‬د أ‪ C‬ى ‪ N<P= 7 $‬و ‪ - l‬ا "‪ .‬ت ا ‪ 1‬رو ‪ @8" SI1 :‬ا
"ا‪ # "Ni‬د‬
‫ب" ق ا "‪ .‬وا ‪ ,‬ءات ا ‪H‬ا‪ $‬ا ‪
1‬ا‪« contexte de la situation et les " C‬‬
‫أ ِ‬
‫» ‪ $ .(Schudauer-Léoni, 1997 :19) constructions intersubjectives‬ه ‪SC ،‬ل‬
‫ا "‪S8 O$ (
b ، .‬ت ا ‪ P1‬رآ ‪ a @$‬و "ا‪ %T‬ا ه ت ا ‪ , = .
O1‬ء ‪"1‬ع ) =‪N‬‬
‫ ‪ @
S‬ل و ه" ‪ @
S N= ) R‬ل‪ > ") <1 ،‬و ‪ ،> ") <1 3‬وه" ) =‪ -1 N‬و ه" ‪N= ) R‬‬
‫ ‪ #$ - -1‬أدوار وا
‪ 5‬رات و ‪V‬و ت آ‪ N‬وا‪ . Y‬ه ف ه ا ا @ ا
"ا‪ i‬ه" ا ‪ O#‬ظ ‪6 8‬‬
‫ا ‪ )S‬وا ‪ ,‬ء ا ‪
P1‬ك ه ‪ ,,<1 . %‬ه‪ 'H‬ا ‪ #‬ا‪
8‬ر ا @ ا آ
< آ > "‪"$ @8 Y‬ا‪" i‬‬
‫آ‪ >Y
@$ 1‬ذ ‪ ،Maria-Louisa Schubauer-Léoni‬آ > " ‪ )S8 "5,‬ت = ا ‪ 1‬رس وا
‪H S‬‬
‫و "‪".‬ع ‪." $‬‬
‫‪ 7$‬ح ‪ (
b‬أ "اع ا @"د ا ‪ 1‬رو ره ن ا "‪HT O
b Œ i .‬ر ‪ :‬ره ن ‪، $ V ، T‬‬
‫‪"$‬ا‪ ، i‬ر ‪ 1= Q $ ،‬دة درا ‪ ...‬آ‪ @ %, N‬م اه
‪ ، i C 1‬و < ‪ 3‬أ‪ >,<1 %, Y‬اد‪ 8‬ء‬
‫ا
ب آ‪ N‬ا
‪ 1 5,‬ت ا "اردة ا "‪. .‬‬
‫‪ , ،& .‬ؤ‪%‬ت‪ ' () ،‬ت‪:‬‬
‫‪ (
b$‬أه‪"%O 1‬م ا @ ‪ a Y‬ا آ
ا
=‪ A‬ده ‪ "% :‬آ‪F‬ي د آ
ا ‪ .‬ت‪N= @1 = ،‬‬
‫ درا ‪ > 1
$‬د آ
ا‪ 8 1
T3‬ت )ا
ر | وا ا (‪ .‬و ‪ -‬ذ ‪ ? @,‬ت وا
ؤ‪3‬ت ا
‪ I‬ه ‬
‫ه‪H‬ا ا ‪"%O1‬م ‪ P 6@ $‬و‪ N@Y 8‬ا آ
‪ 7
, .‬ق ‪ n‬ا ‪ #1‬ور @‪ Q‬ه‪ k : ,‬ة و ‪(
b O,‬‬
‫أ "اع ا @"د = ‪ ,‬آ
‪ ،‬ا ور ا
‪ O‬ي ا ‪H‬ي ‪ >= - 7‬ه‪H‬ا ا ‪"%O1‬م ‪ n = -‬ا ‪ {k
,‬ا ‪ $
1‬‬
‫‪ 8‬ا
‪ > 1‬آ ‪ , F‬ا ‪ ِF ُ1‬دا‪ NC‬ا ‪.NAO‬‬
‫آ‪ 1‬رأ ‪ ,‬أ‪ (
b1 <1 ،'S8‬أ "اع ا @"د ‪ n = O$‬ا
‪S8 O‬ت دا‪ NC‬ء ا @ ‪ O$ ،‬ا ‪ P‬و‪. 8‬‬
‫ ‪V "O7‬ا‪3‬ن إذن‪ ،‬ا‪D‬ول ه" ‪V‬ال ا ‪S1‬ء وا ‪ O‬ا آ
< ‪ 'H%‬ا‪" D‬اع ا ‪ O
b1‬ا @"د‪ .‬ه‪N‬‬
‫‪SC ، , 8‬ل ‪ N #$‬د آ
< ا‪ O
Y3‬ظ @‪" D = Q‬اع ا ‪F 1
1‬ة = ه ن ا ‪ 1‬؟ ا ‪V‬ال ا ‪ < I‬د
‪lA‬‬
‫= ‪D‬ول‪ ،‬آ ( ى ‪",$‬ع ه‪ 'H‬ا
‪S #‬ت؟ ه‪ ) %
AO , 8 N‬ه‪ 'H‬ا ‪ $ 3 #‬و آ" ‪ %‬ا‪D‬و‪ >T‬ا ‪ O
b1‬‬
‫ ‪ LO,‬ا
‪ (N #‬أو ‪ , 8‬ا @ م =
@ ‪ 2‬ت ‪ %, = 1‬آ ‪S #$ %‬ت
@ ؟ ر‪ R‬ه‪ 'H‬ا
ؤ‪3‬ت‪ ،‬ا
‬
‫ ‪F$‬ال "‪ @ -.‬ش‪ (
b1 ،‬أ "اع ا @"د ‪ $‬ه آ ‪ %‬و‪ (i‬و‪ n = @$‬ا‪3S
C3‬ت‪ .‬ه‪H‬ا ا "ء‬
‫إ ‪"%O 6‬م ا @ ‪ ،‬أ‪ =" i n = O$ NT‬ت و‪ I $‬ات ا
‪ = N O = Z1 H S‬م ا
‪ % <O‬آ ‪ %‬‬
‫"} ر إ‪ ) 8‬ت " "‪ @ -‬أو أو ‪ .(Sarrazay, 1995 :103) " "K‬ا‪3‬ه
‪ 1‬م =
‪SI1‬ت ا
‬
‫ @‪ %7‬ا
‪ H 1‬و ‪ % ,‬ا "‪ ، .‬وا‪3‬ه
‪ 1‬م =‪ 8o‬دة =‪ ,‬ء ا‪ 5
3‬رات وا‪D‬دوار ا ‪(
b1 .
O1‬‬
‫ا ‪ n = %O= L< = Z1 $ ، 8 O‬ا‪3S
C3‬ت ‪ 6 8‬أ ‪ %‬ا‪S
C‬ف ‪ %‬ا "‪. .‬‬
‫و < = ا‪ w D‬ا‪D‬آ‪ @, . 8 I‬ش ا
‪ I‬ه ه‪H‬ا ا ‪"%O1‬م وا
‪ > 1‬ا آ
‪V ،‬ال‬
‫ا ‪ = )S‬ا ‪ V1‬أو ا ‪ 8 X#‬و)"ا‪ 8‬و "ا)( ) "اء أآ ‪ , h‬أو ‪ .
O‬أو أ‪ 8‬‬

‫=‪ ,‬ؤه ‪ (...‬و= ورات ا
وا
و=‪ ,‬ء و‪ w $‬ا ‪ 1‬رف‪ .‬ا ‪ )S7‬ه‪H‬ا ا
ؤل ا < ‪ ،‬وا
‬
‫‪ P$‬إ ‪ 6‬ا ‪ ,,<1 ، , F‬ا
آ ‪ N@#= i C 6 8 F‬ا آ
‪ ،‬وه ا
‪ = NAO1‬ا @ ‬
‫)ا @"د( وا ‪ F‬ا آ
< ‪
8 .‬ر ا ‪ F‬ا آ
< ‪V‬دي إ ‪ 6‬ا
‪ = F 1‬ا @"ا‪ 8‬ا ا‪ ، 1k‬ا
‪ $‬و‬
‫
@ ة و‪ $‬ا
‪ $‬و = <‪ ، ?S
L‬و} ‪F‬وال أو ا
‪ .N "#‬ه<‪H‬ا ‪ %5‬آ‪"."1‬ع =‪X#‬‬
‫د آ
< @‪ | Q‬ا @ ا
) ‪ - %5$‬ور ا ‪ F‬ا آ
< ‪ "$ ) .‬ه‪ 'H‬ا‪ 8 7@ 3‬ت ا @ ‬
‫‪S "#$‬ت "‪".‬ع ا رس ‪ K
= 7 $‬ات –ا ‪ , 1‬أو ا ‪ 1 1‬ة‪ -‬ره ت ا ‪ 1‬رف‪.‬‬
‫ ‪"1‬ع ه‪ 'H‬ا‪ w D‬ا ‪ ، #‬ا
ه =‪ O
N<P‬وت ‪ -1‬ا آ
< ‪ Z."$ ،‬ا‪3‬ه
‪ 1‬م ا ‪H‬ي ‪- 7 $‬‬
‫=> ه‪H‬ا ا ‪",‬ع ا ‪ @1‬ر= ت وا
‪"O‬ق ا ‪H‬ي ‪"%O ' )3‬م ا @ ‪ ، i"AC .‬ا ‪ {k
,‬ا ‪ )S = @
1‬ت ا ‪ ,<11‬‬
‫= ‪ =" i‬ت ا
‪ H S‬و "ء ا
‪ O‬ه ا
) ي ا
و ت "ا)(
‪ 8‬ة‪ .‬ه<‪H‬ا ‪ n‬ا ‪ 8 -‬ا ‪ <O‬ة‬
‫ا
‪ O‬ده أن ا
ا ‪ 8 1‬ا @ ‪ 1‬ا
@ ‪ g‬ه‪ 'H‬ا ‪"O‬ارق‪ N= @1 = .‬ا ‪ n‬ا…‪ C‬ى أن‬
‫ه‪ 'H‬ا ‪ @1‬ر= ‪ X ,$‬ر‪ O? R‬زا‪ : Ok‬ه‪H‬ا ‪ ,‬ر ‪ n‬ا ‪ ,‬ء ا ‪
P1‬ك ا ‪ Q $ 1‬دا‪ ."= 1k‬ت‬
‫ه‪ 'H‬ا @"د و‪ %kFT‬ا ‪ 1 1‬ا ‪H‬ي @‪ . 6‬ور ‪.‬‬

‫ا آ ت ‪les didactiques‬‬
‫‪ (.‬ر‪ 5‬أو ‪ 3‬م‪:‬‬
‫ ‪ ( $ <1‬ا آ
< ت‪ @ ،‬ر= أو ‪ 6 8 ،6‬أ ‪" %‬اد ا ‪ X#‬ا
‪ N #$‬ا ‪ ) 1‬رف‪،‬‬
‫ ‪ %‬رات‪ (...‬آ‪"1‬ا‪ , 1 $ 1 $ - .‬ة و) =  ‪ ,‬د إ ‪" 6‬اد درا ‪.‬‬
‫إ ءات‪:‬‬
‫ ُ‪ x<1‬ه‪H‬ا ا
( أو‪ 3‬ا
‪ = F 1‬ا آ
< ت و "اد ا ‪ X#‬ا‪ CD‬ى ا ‪ 1‬ورة ‪ %T %‬أو‬
‫أ‪ C‬ى‪:‬‬
‫• ‪ $‬ا
‪ N #
=
%$‬ا ‪ 1‬دون ا‪3‬ه
‪ 1‬م =
ر ‪ L‬أو ا
)ا ‪ .‬ت ‪ ،SI‬أو ا ‪ ,‬ت‬
‫أو ا
ر |‪(...‬‬
‫• ‪ $‬ا
‪ N #
=
%$‬ا
ر ‪ L‬وا
دون ا
آ ‪ 6 8 F‬ا ‪ SI ) 1‬ا ا‪ T"R‬أو ا ‪ O O‬أو‬
‫‪ 8‬ا‪ 1
T3‬ع أو ‪ 8‬ا ‪ LO,‬ا
="ي‪(...‬‬
‫‪ F 1
$‬ا آ
إذن =
آ ‪ 6 8 F‬ا ‪ 1‬و‪
= %
)S8 6 8‬وا
‪.‬‬
‫أآ‪ I‬ه‪H‬ا آ
<
‪ gAb‬دة درا ‪ #‬دة )ا ‪ O‬أو ا ‪ .‬ت أو ا = أو ‪" 8‬م‬
‫ا ‪ #‬ة وا‪D‬رض أو ا ‪ (...6@ "1‬ه‪H‬ا ا ‪ -T 1‬ا‪ D‬س إ ‪ 6‬ا ‪"1‬اد ‪ N #‬إ ‪ 6‬ا ‪ 1‬ر و‪ 2‬ق ا?
‪ % K‬‬
‫و ‪"1‬ذج =‪ 6 8 %
,‬ا ‪ 1‬ى ا – ‪ > 1‬ا ‪ n‬ا ‪ N<P‬ا ‪ 1‬ر أو ا ‪ 5,‬م ا را ‪ -‬ا ‪H‬ي ‪(,A‬‬
‫و ‪ 5,‬ا ‪" 1‬اد‪.‬‬

‫ه‪H‬ا ا
( آ‪ F‬آ‪ 6 8 H‬آ"ن ا آ
< ت ه "اد =‪ ،X#‬أي أ ‪3 %‬ت ‪ w = F 1
$ ، 1 8‬‬
‫‪ 6 8) 1 8‬رأ ‪ "<$ %‬وو‪ (i‬و‪ K$‬ا ‪ 1‬وا
‪ b‬ا ‪ 8 %‬ا
‪ ،‬وآ‪H‬ا ‪ 2‬ق ‪ , 8 .(... %< 1$‬‬
‫أن ‪ = Q b‬ا آ
< ت آ‪ O‬ء =‪ X#‬وا ‪ O‬ءات ا ‪ SI‬ا
‪:‬‬
‫• ء ‪ 1‬ر ا
وا
ا ‪"1‬ادي )ا ‪ 1‬دا‪ >1 ) NC‬وه" رس ‪(>$H S
, "1‬؛‬
‫• ء ا "‪ Oi‬ت‪"A :‬ص ا @"ا وا
‪ P‬ت وا
‪ 1‬ت ا ‪ ... 1‬ا
‪ ، = $‬و " ‪ ، kFT‬‬
‫ رس و‪ 2‬ق ‪ $‬ر >؛‬
‫• ء ا
"‪ i‬ت‪"< ،‬ن ‪ 8‬ة ءات ‪
#$‬و ‪ 2V 8‬ون ا ‪ 11‬ر ت ‪" -‬ع ‬
‫ا ‪ P1‬و‪ N O$ - 8‬ه‪H‬ا ا‪
C3‬ر أو ذاك‪ ،‬ه‪H‬ا ا
‪ 5,‬أو ذاك‪ ،‬ه‪H‬ا ا‪ b
3‬ام ‪ 1‬أو‬
‫ذاك‪ ,,<1 :‬ا
‪ <O‬ه‪H‬ا ا
<" أو ا
‪ 
O‬أو ا ‪ 1‬ت ا ا‪ T"R‬أو ا <
‪ a‬ا ‪ 1‬ر ‪...‬‬
‫
= ون أد ‪ ، ? 6‬ء ا ‪ 11‬ر ت ا
‪ 1‬ا
‪ 1‬ا ‪"."1‬ع ا ‪ 1‬آ‪F‬ي ‪"#‬ث ا آ
< ‬
‫)ا ‪"%O ،SI 5‬م ا ‪ "5,1‬ا آ
< ا
‪ #$‬د ل ا آ
‪"Y ،‬ل ا ‪ )S‬ت = ا‪ 7)D‬ب ا ‪ SI‬‬
‫ا
ه ا ‪ 1‬رس وا ‪ 1
1‬وا ‪ 1‬رف(‪ .‬إ‪ 3‬أن ا ‪ O‬ء ا…‪ C‬ه‪ 1‬آ‪ N@Y 1. H‬ا
‪SI ،N #‬‬
‫ أ‪ = % NT‬وز ‪F‬م ‪ $‬ر > و ‪ (
b‬ا‪ <?D‬ل ا
‪ <1‬أن ‪. % %5‬‬
‫إ‪ .‬إ ‪ 6‬آ"ن آ‪ N‬ه‪ 'H‬ا ‪ O‬ءات
‪ %$ "%= F 1
،>= i C 8 O= F 1‬و‪ %, "<$‬و ‪: %
,%‬‬
‫= ‪ XY‬أو ‪ H S$‬أو أو ‪
) = ( < L " 8‬اح أو ‪ = #$‬ا { )‪ Y‬ا ا < أو‬
‫ا ‪ ,‬ا ا‪ 1k‬ا { وا ‪ ,1‬ه{ = ‪ K1 ,‬ب( أو <"‪x‬ن أو ‪ 
O‬أو ‪... = @ N. ,‬أ |‪.‬‬
‫وا ‪ ،
,‬ه أن ا ‪ O1‬ه ا‪ D‬س ا
‪ %=
%$‬ا آ
< "ن ‪ #
$‬د =‪ %$ 5,‬و=
‪ 8 O
b %‬‬
‫ا
‪ %$3 1‬د ا ‪ X#‬ا‪ CD‬ى‪ .‬آ‪ I1‬ل @‪ ،Q‬ا ‪ F‬أو ا ‪ P,‬ط أو "ا‪ - .‬ا ‪ N #$ 3 % O X#‬إ‪3‬‬
‫ ‪SC‬ل ه م ‪
= %$ )S8‬و‪ . , $‬أو ‪"$‬ز ‪ -‬ا ‪ O‬ء ا ‪H‬ي ى ‪ > SC‬ا آ
< "ن‬
‫ا ا‪ : 8 1
T3‬ء ر @ =‪ N‬ء ‪ C‬رج ا ‪ 1‬ر ‪ ،‬ء ا ‪"1‬اد ا را @ =‪ N‬ء ‪ R‬‬
‫ا ‪"1‬اد ا را ) ‪ Y‬ا‪
3‬ا‪ Y‬أو ا ‪ = i C (... 71‬آ
< و‪ a ,
$ 3‬و‪ - 7@$‬ا ‪ O‬ء ا ‪H‬ي ) ‬
‫ @"م => ا ‪ K‬ا أو ‪ 8‬ا‪ 1
T3‬ع‪.‬‬
‫‪ , ،& .‬ؤ‪%‬ت‪ ' () ،‬ت‪:‬‬
‫ ُ‪ 7‬ح ا
( ا ‪H‬ي ا ‪ @, >, ,@ 7‬ش‪ ،SI n .‬ف ا آ
< ت آ‪"1‬اد ا ‪ X#‬ا
‪ $ N #$‬‬
‫و‪" $‬اد‪ .‬و " أن ه‪H‬ا ا
( و ) ا‪D‬ول‪ fYS ،‬أن " ‪ L "> C‬ه" ا ‪ 1‬‬
‫وا ‪ "
#1‬ت‪ # ،‬و‪ 3‬ه<‪H‬ا أن ‪ ) > ?" %, N‬رة"
وا
‪ 1‬ت‪ 7@ 1, = ،‬ار‪ <$‬ز ‪ ,O $‬ا‪D‬ول‬
‫ه ا ‪ 1‬وا ‪ "
#1‬ت وآ"ن ا آ
< "ن
‪" 1‬ن ‪ a Y %, = 1‬ا ‪"1‬اد ا را ا
‪" K
P‬ن‬
‫‪ . % 8‬وه<‪H‬ا ‪ a T 1‬ا ‪"AAb
% "%‬ن ر ‪ .‬ت أو أو ‪" 8‬م أو ‪ = = $‬أو ‪ K‬‬
‫‪ = 8‬أو أ ز ‪... K‬أ |‪.‬‬
‫ ‪ l) ,‬أآ‪ I‬أن ‪"%O‬م ا ‪"
#1‬ى أو ا ‪"1 1‬ن ‪ 7 = L‬ا
‪ 8 N # @ .‬رف ‪ savoirs‬أو ‪ %‬رات‬
‫‪ savoir-faire‬آ‪ SI ) ) 6 8 N # ) 1‬ا ‪ ) ,
1‬ت‪ ?/ C :‬أو ‪ 8‬دل‪ 8 R/‬دل أو ‪ Z )/N 1T‬‬

‫ا
= ‪ 6 8‬ا ‪"1‬ا‪ ,2‬أو ا ‪ O O‬أو ا
= ا ‪ (... ,O‬و) ‪ 2 6 8 N #‬ق ‪des manières <O$‬‬
‫‪ de penser‬أو ‪ 2‬ق ا ‪ N O‬أو ا
‪ #‬ث ا ‪ (
b1= i b‬ا ‪"1‬اد‪" .‬ق آ‪ N‬ه‪H‬ا وذاك ‪ = ،l‬ون ? ‪،‬‬
‫ا
‪ = F 1‬ا ‪"
#1‬ى ا ‪H‬ي رس ) ‪ #‬د ‪ 2‬ف ا ‪ V1‬ت ا ‪ ( 1‬وا ‪ "
#1‬ت ا ‪ 1‬ر‪N O = p‬‬
‫وا ‪ "
#1‬ت ا ‪...
<1‬‬
‫آ‪ 1‬أن ‪"%O‬م ا ‪ 1‬دة ‪ 7 la discipline‬ح ‪ 8‬ة ‪ P‬آ‪ N‬وإ?< ‪3‬ت‪ .‬أو‪ , 8 > D 3‬أن ‪ F 1‬ه‪ = ,‬ا ‪ 1‬دة‬
‫"ا ‪ " 1‬آ‪ 1 1‬ر ‪ %‬ا ‪ ،XY‬وا
‪ R‬د) @ ‪ T‬ا و ‪"7$‬ر دا‪ k‬و ‪ @$ l‬م ا ‪ X#‬وا ‪"1‬اد "ا "‬
‫ا
‪ @$‬م رؤ ذات
"ى ‪ 8‬ل وأآ‪ $" I‬وا ‪ k O Y
O‬ة
‪ AAb‬ا ‪ N @
1‬وا ‪ 1‬دة "ا ‪ 1‬ر " أو‬
‫"ا را " ا
‪ wO %T" S@
$‬أ‪ , Ki‬ودون أي ‪"12‬ح ‪ Q@ AAb
"<$‬و‪-1 $‬‬
‫أ‪ 8 Y‬ة "اد "‪ " 1 8‬و"‪) O
b T " T‬ا
ر | وا ‪ K‬ا ؛ ا ‪ O‬أو ا = إ? رة إ ‪6‬‬
‫‪ 8‬ا ‪ K‬أو @> ا ‪ K‬؛ ‪" 8‬م ا‪S8u‬م وا‪ A$3‬ل؛ ا ‪ 5,‬ت ا‪D‬د= ؛ ‪" 8‬م ا ‪ #‬ة وا‪D‬رض‪ .(...‬زال ‪"%O‬م‬
‫ا ‪ 1‬دة ‪ 7‬ح ‪ 8‬ة ‪ P‬آ‪ N‬وإ?< ‪3‬ت ‪ L V > D‬أ?< ل ‪ a Y O
b‬ا ‪
O‬ة ا ‪ 1‬ر ‪ :‬روض أو‬
‫ا=
ا‪ k‬أو "ي‪

= ...‬ءل ه‪ 1= % N‬دة ‪) ,‬ا @ اءة = ‪ K‬ا = أو ا ‪ O‬‬
‫ ‪ % N ) (SI‬ا ا‪
=3‬ا‪ 1kS k‬و ‪ ،‬وه‪ <1 N‬آ
< ت‪ ،‬آ‪"1= T Q $ $ 1‬اد‪ ،‬‬
‫ه‪H‬ا ا ‪ 1‬دون ‪HY‬ر ‪ H,‬ا وض أو = ا ا‪
=3‬ا‪. k‬‬
‫
‪ @ {T‬ش }‪ = C‬ا آ
< و ور ‪"Y‬ل ‪ N@Y 1$‬ا آ
< ت‪ %T ، .‬ى‬
‫ا ‪ 1‬ان ا ‪ 1‬آ‪F‬ي‪ N= ،‬ا "‪ ، Y‬آ
< ه" ا ‪ 1‬ر ‪ ،‬و ‪ %T‬أ‪ C‬ى ه‪ ,‬ك ا ‪ 8 -‬د اآ
‬
‫" " " وا ‪ H‬ون أن "‪".‬ع ا آ
ه" آ‪ e N‬ه ة ‪ $‬و‪/‬أو ‪ $‬إراد ‪ 1%‬آ ن < ن‬
‫إ زه ‪ :‬ا‪ D‬ة أو ا ‪ O‬ء ا ‪ 1‬ور ‪ 1‬ر )ا ‪ 1‬ت‪ (...‬أو ‪ 8"1‬ا‪ D‬اد وا‪ )D‬ان‪ fYS ...‬ه‪ ,‬‬
‫= ‪ ، 2‬دون أي ‪ #‬و ‪ @ l K‬ش آ‪ ،a‬أ > ‪ $‬ر ‪"7$ b‬رت ا آ
< ت ا ‪ N #$ )S7‬ا ‪ 1‬ان‬
‫ا ‪ 1‬ر ا ‪H‬ي @‪ ,8 >,8 6,R 3 T 6‬ا ‪ $ 8 X #‬و‪ $‬ا ‪"1‬اد‪ .‬و ‪ ,,<1‬ا
‪ <O‬ا
‪"7‬ر‬
‫ا ‪ %‬م‪ = H, ،‬ا ‪ , $‬ت ا @ ن ا ‪ ، P‬آ
ا ‪ ، ,%1‬ا ‪F 1
1‬ة = ‪ %
)S‬ا " @ ‪ "<$ -‬ا ا? ‬
‫وا ‪ 6 8 V1‬ا
‪ N #‬ا ) ‪) N1 l‬ا ‪"i"1‬ف وا ‪ ( @ @#‬وا ‪ "7$ "# >T"
1‬ا <‪ O‬ت ا ‪ ، ,%1‬دو ‪ 1‬‬
‫أي إ? رة ‪ 'H% T‬ا ‪ 1‬دة ا را أو ‪ .(Vergnaud, dir., 1992) $‬وإذا ا
‪ ، ,.‬ه‪'H‬‬
‫ا ‪ ، #‬و‪"T‬د ‪" ,= >= P$‬ي ‪ -‬ا آ
< ت )ا ‪ )S‬ت ‪ -‬ا ‪ ، 1‬ا
وا
‪ ،‬آ‪"1‬ا‪(X#= - .‬‬
‫ ‪ ,,<1‬أن
أن أه‪ 1‬ا ‪"O‬ارق ا ‪ P1‬ر إ ‪ %‬أ‪ L V$ 'S8‬ء =‪ C X#‬ص‪.‬‬
‫ زال ا آ
< "ن
" ون ‪" 6 8‬ا)(
‪ 8‬ة =‪"Ab‬ص ا ‪ )S‬ت = ء =‪ %I#‬ا ‪ b‬ص‬
‫و ءات ا ‪ X#‬ا‪ CD‬ى ) ء ا ‪ 11‬ر ‪ ،‬ء ا "‪ ،(i‬ء ا
"‪ i‬ت‪ (...‬ا
‪"$‬ا‪، ,,<1 . %%T‬‬
‫ر=‪",= 1‬ع ا ‪ 1‬ز =
‪ Q‬ا ‪ O1‬ط‪ ،‬ا
‪" S = F 1‬ا)( أ س‪ .‬ا‪D‬ول ‪
O‬ض‪ ? > ? ،‬ن ‪ 8‬د‬
‫ ا "م ا‪ CD‬ى‪ ،‬أن أه اف ا آ
< ت ‪ 1<$‬و‪ (i‬و‪ N #$‬ا ‪ 11‬ر ت‪ ،‬و ‪ L‬ا ‪ 8 1‬ة ‪6 8‬‬
‫ا
‪ NC‬ا ‪H‬ي ) ‪V‬دي إ ‪ 6‬ا ‪ #‬اف "‪ ،" $ @ 7$‬ا ‪ L XY‬وا‪ Oi‬أو ‪ 1 C‬ر ا
‪،N= @1 = .‬‬
‫ ‪ fYS‬ا ‪ 1‬ا "ن ‪ 8‬ا ‪ ()"1‬ا ‪ I‬و‪"T‬د ‪" 8‬م ‪ "# %
7= N 1$ @ 7$‬ا ‪ 8 1‬ة ‪ #$ 6 8‬‬
‫ا ‪ 11‬ر ت إ‪ .‬إ ‪ 6‬ا ‪ 1‬وا آ
< ت ‪ %e‬ت و‪"7$‬رت = ‪ P a‬آ‪ N‬وإ?< ‪3‬ت ا ‪ 1‬ان‪ Y A ،‬‬
‫ ا ‪ <O
= a K‬ا‪ YSiu‬ت ا ‪ . ,<11‬ه‪H‬ا ا ‪"5,1‬ر ‪ 6 8 a‬ا آ
< ا
‪ <O‬أدوات‬
‫و} ت ‪ #$‬ا
و‪V Jean-Louis Martinand (1987) $ a Y ، % .' " $‬و ‬
‫=‪"Ab‬ص ا ‪ 1‬وا ‪ "
#1‬ت‪ @= .‬ا ‪ ()"1‬ا ‪ X I‬ا ‪H‬ي
أ > إذا @ ر ‪ a, $ 6 8‬ا ‪V 1‬و ‬

‫وا‪ b 3‬اط و‪ (Halté, 1992) 1% HY‬أو ا‪ l D‬ا‪D‬دا‪ , (Reuter, 2005c) Praxéologique k‬‬
‫آ‪ H‬ا‪ '
3‬وا ‪H#‬ر ‪ 6 8‬أن ‪ = Q b‬ا ‪ %T X#‬وا "‪ (i‬وا
"‪ i‬ت وا ‪ 11‬ر ت ‪ %T‬‬
‫أ‪ C‬ى‪ .‬ه‪H‬ا ا ‪"5,1‬ر ‪ <1,‬آ
< ‪ ،‬إ‪ 2‬ر ‪ P‬و‪ %8‬ا ‪" = ،> O 1‬رة و‪ 2 a $‬ق‬
‫ا
‪ 5 %1 8 $ 7 ? #‬و‪ %$ k "@$‬و ‪ %
O,‬و‪ Y‬وده وإد‪ % C‬آ‪"1 = <11‬ع‬
‫ا‪D‬دوات وا… ت ا ‪ ، ,<11‬و‪V 6@ $‬و ا
‪ l$ 8 6 8 % 1‬ا ‪ 1‬رس ا ‪H‬ي @‪ 6‬دا‪ 1k‬ا ‪V 1‬ول ا "‪ Y‬‬
‫‪ 1 8‬ر ‪...>$‬‬
‫ ‪ l K‬ه‪H‬ا ا ‪F‬ء دون ا‪ ?u‬رة إ ‪ 6‬أ‪ C‬ة
ض =‪ n = " I1 % P‬ا ‪"1‬اد ا‪ CD‬ى‬
‫وا آ
< ‪ ،N O = .‬ى ا آ
< "ن ? ‪ %
8‬ا ‪ 2 ." 1‬ف ا ‪" AAb
1‬اد‬
‫ا
‪ gAb‬ا ‪ "
#1 = 7 $ 1‬ت وا ‪ 1‬وا ‪" 8 AAb
1‬م ا
وا
‪ 6 8‬ا "اء‪ O .‬‬
‫ه‪H‬ا ا "‪ = -.‬آ ‪ .‬ا‪D‬ول ‪ A‬دف ‪"7$ ,8‬ر أي ‪F : T gAb$‬م ا ")‪N @$ 6
Y h‬‬
‫ا
‪ AAb‬ت ا @ ‪ T AAb$ 1‬ا آ"ر ا
<"ن‪ 8 .‬ا ‪ LO,‬أو ‪ 8‬ا‪ 1
T3‬ع أو ‪" 8‬م ا ‪ K‬وا‪h%T‬‬
‫آ ‪ %‬و)
‪ LO %‬ا ‪ .N<P1‬ا ‪ N‬ا ‪ i"AC - -O$ I‬ت ا آ
< ت ‪ ،N O = . % O‬آ‪gAb$ N‬‬
‫ ‪"2‬ر ا
<" ‪ Y Nk‬ود ا
‪ AAb‬ت ا =@ >‪ .‬و ه‪ ، ,‬ا آ
< ت ‪
$‬أ‪ $ Y‬وس ‪6 8‬‬
‫ ‪3‬ت ) ‪ "
# ) 1k‬ت‪ (... $ ، $ ، ،‬ى آ
< آ ‪. , AAb
%‬‬
‫‪ Y (8
$‬ة ه‪ 'H‬ا ‪ 5‬ه ة = ‪ Yu‬س ا ‪H‬ي ‪ n = >= P$‬ه ‪ w‬ت ا "ا‪ Oi‬أو ا ‪ b‬اء )ا ‪ P
O1‬أو‬
‫مء ‪ O‬ا <
‪ a‬ا ‪ 1‬ر ‪F,= (...‬ع ‪ 2 %
7‬ف
‪ T AAb‬د = أ ‪ %‬آ "ا
‪"
1‬ن = ‪> ? 7‬‬
‫ ‪ ، @= @ 7‬إ ‪ Y 6‬ا‪ <
Y‬ر و‪ (i‬و‪ #$‬ا ‪ 1‬وا ‪ "
#1‬ت وإ‪ i‬ار ‪ i"$‬ت =‪ % P‬و ‪ %
AO‬‬
‫=‪ 7‬ق ‪ $‬ر ‪. %‬‬

‫ا ت ا آ ‪Situations didactiques :‬‬
‫‪ (.‬ر‪ 5‬أو ‪ 3‬م‪:‬‬
‫ا "‪ ، .‬آ‪"."1‬ع درا د آ
< ‪" -7) ،‬ا)‪) -‬ا "‪ $ 3 .‬وم إ ‪ 6‬ا‪ ،( =D‬و‪F = F 1
$‬وغ ‪ A,8‬‬
‫‪ T‬أو ‪ T i ,8 <P$‬ة ‪ P ، )S8) configuration d’éléments‬وع‪"." ،‬ع ‪،‬‬
‫و ‪ (...lk‬ز و ء ا @ ‪.‬‬
‫‪ # a 7
$‬و ا
( ه‪ n = 'H‬ا
"‪ l
$ .Z .‬ا ‪ 7@,‬ا‪D‬و ‪F 1= 6‬ة ا "‪ .‬ا ‪H1‬آ"رة ك" "‪".‬ع‬
‫درا د آ
< "‪ N O = .‬ا وري ‪ = F 1$‬ا "‪ .‬ت ا ‪ R A1‬وا ‪ "i"1‬ءات أ‪ C‬ى‬
‫‪ R‬ء ا @ ‪ ،‬و‪ $‬ا
‪ % 8 NK
P‬ا آ
‪ .‬ه<‪H‬ا‪ ،‬ذآ ‪"%O‬م "و‪ .‬ا ‪ S‬ا
@ ار" ‪ ,8‬‬
‫ا ا? ‪SC‬ل ا
<" أ ‪ P‬وع أ‪ N #$ NT‬ا
<" ا ‪H1‬آ"ر‪ ،‬و < ه‪ 'H‬ا "‪ ، .‬ا ‪ C , 1‬رج‬
‫ا
<" ‪ ُ$ 3 ،‬رَس آ‪ 1‬ه ‪ 2‬ف ا آ
< ‪ .‬أ ا ‪ 7@,‬ا ‪ -7)" = l

I‬ا "ا)‪ X Y "-‬إ >‬
‫آ@ ار ‪ # %,‬د ا "‪ .‬ا ‪ 1‬رو ‪ .‬آ‪ 1‬ل ‪ 6 8‬ذ أ‪ Ni‬ا < ‪ 1‬ا ‪ situs , $S‬ا
ا?
ُ@‪ %, h‬‬
‫ك ‪َ site‬و‪ -)" ) situer‬وَ ")‪ -‬أو "‪...-.‬أ |‪ #$ ." (.‬د ا ‪ O‬ء وا ‪ F‬ن‪ .‬‬
‫آ ‪ 1‬ت أ‪ C‬ى َ‬
‫‪ Y‬ا آ
‪ ،‬ا ‪ O‬ء وا ‪ F‬ن ا ‪ 1kS1‬ه‪ 1‬ء وز ن ا @ ‪ , ،‬ه‪ 1‬ا ‪ : "1P‬ه<‪H‬ا ‪ ,,<1‬‬
‫ا ‪ 8 X #‬و‪" .‬ا ‪
"h = N1‬أن ا ‪ )S‬ا آ
< ‪ C 1
$‬رج ا ‪ O‬ء ا ‪ 1‬دي‬
‫ ‪ . V1‬و < ‪ a‬أن ‪ = Q b 3‬ا
‪ #‬ا ‪ ." , F‬وا ‪ F‬ا ‪ 1
$ ) : $ V1‬و‪ = .‬‬
‫ا ‪ A#‬ا را ‪ $ ) N= ،‬وم أآ‪ ( $ <1 ،
C . AY I‬و ‪ %‬و‪ ، .‬دا‪ 1k‬آ‪"."1‬ع درا ‬

‫د آ
< ‪ ،‬و ‪ l‬ه"‪ ،‬و @‪ T ،6‬ء وز ن ا @ ‪ :‬ه<‪H‬ا‪ ( $ ،‬و‪ 1 "@$ .‬دا‪ $ NC‬‬
‫ا
‪S8 O‬ت = ا ‪ 1‬رس وا
‪" ،H 1‬د إ ‪ #$ 6‬ا ‪ 1‬رس و‪ >$ 2‬آ‪ P‬ء ‪-." , = ، T‬‬
‫ا
‪S8 O‬ت ا =@ ‪" .‬د ‪ #$‬و‪ .‬د آ
< ‪ gAY continuum N $‬درا إ ‪ 6‬ا)
اح‬
‫ك"‪ < " T‬‬
‫ "‪".‬ع وا‪ 7P D‬ا ‪ >= 7 $ 1‬آ‪ P‬ء ‪ @O ,8 . T‬ه‪H‬ا ا ‪"."1‬ع و‪َ > .‬‬
‫ ‪ O7,$ " 1 )" Z A‬ا "‪. .‬‬
‫آ‪ 'H% iSb‬ا ‪ @1‬ر= ‪ ,‬آ‪ 6 8 F‬أه‪ 1‬و ‪ O,‬ه‪H‬ا ا ‪"%O1‬م ا آ
< ‪ .‬درا و‪ .‬ت د آ
< أ ‬
‫ ‪ K‬و ‪
O , D O‬ض ‪"%e‬ر ‪ )S8‬ت وار‪ 2 $‬ت ‪ T‬ة =‪"1‬ا‪ - .‬ا ‪"<
$ 1‬ن و‪ 6, HC $‬دا‪NC‬‬
‫ا "‪ .‬ت و ‪ = . % SC‬رة أو‪
3 ،Z.‬ا آ
‪ R‬ا
‪ 1‬ت وا
‪ 1‬ت ا ‪ ، ."11‬أي‬
‫ا ‪ 7 $ 1‬وا ‪ @ 7,1‬و‪ .‬ت‪.‬‬
‫إ ءات‪:‬‬
‫إن ا ‪"%O1‬م ا آ
< "ا "‪
" .‬د ا‪ <?D‬ل أو‪ 3‬و) ‪ N‬آ‪ ? N‬ء‪ ،N O = .‬ا ‪ h ,‬ا ‪ ." F 11‬‬
‫
‪ a Y K‬و "‪ T‬ا" و ر آ‪ F‬اه
‪ 1‬م ا آ
< ‪ ،‬و
‪ K‬آ‪ H‬ه" أ "ب ا
‪N #‬‬
‫وا ‪ 6 8 -
1‬و‪ >T‬ا ‪"Ab‬ص‪ .‬ه<‪H‬ا ) ‪ N #ُ$‬و‪ .‬ت ‪ 6 8‬أ ‪ %‬و‪ .‬ت ‪ "@$‬أو ‪ <O$ N18‬ي أو‬
‫ ‪ A‬د) أو ‪"$‬ا‪ Ni‬أو ‪...‬أ |‪.‬‬
‫ ‪ 8 , $ <1‬ة ‪ O
b N‬أ‪ Q . NT‬در‪ $ T‬آ ‪ a‬ه‪H‬ا ا ‪"%O1‬م‪ ,,<1 .‬أو‪ F 1$ 3‬ا‪ K?D‬ل ا
‪h1$‬‬
‫آ‪ P1‬ر ‪ X#= -‬ا
‪ ,$‬رج ‪ l
) : %‬ا‪ #
= D‬ودرا و‪ % K= .‬أ ‪ N‬وأدق "ا)‪-‬‬
‫ا ‪"T"1‬د أو =‪ N $ K‬وا)‪ ) -‬دم أو =‪ K‬و‪ (i‬وا)‪ .N1
# -‬ه‪H‬ا ‪ F 1
= Z1‬ا را ت ‪ 7 X Y‬‬
‫ا آ
< ‪ > O,‬آ‪ ,= 1%1‬ء و‪ .‬أو و‪ .‬ت را ‪ # X Y $ 8‬ول ‪ #$‬ه‪ 'H‬ا "‪ .‬ت‪.‬‬
‫= رة أ‪ C‬ى‪ @,$ ،‬ا‪ K?D‬ل ا آ
< ‪ a Y‬و‪ -.‬ا "‪ .‬ا ‪ ، @$ 1‬ه‪ N‬ه و‪3 Y" .‬ت ‪ ,<1‬‬
‫ ‪ "5,1‬ا آ
< " )‪ (Chevallard, 1992‬أو ‪3 Y‬ت ‪ .‬ور أو " أو "‪ %= 6i‬و ا ‪
b‬م‬
‫ه‪ N‬ه ‪3 Y‬ت ‪ "$ . 5YS‬ا "‪ .‬ا‪D‬و ‪ 6‬درا ت ‪ ? %$‬وط ا "‪ .‬ت‪ .‬ه<‪H‬ا ‪Yves <1$‬‬
‫‪"%O ( $ Chevallard‬م ا " ‪ F 1$ .SI Q‬ا "‪ .‬ا ‪ I‬أ‪ 18‬ل ‪ $ NI‬ا
) م =‪Yves %‬‬
‫)‪"Y Reuter (Reuter 1996‬ل ا "‪ .‬ت ا <
= ‪ %= .‬ف ‪ #$‬و‪ .‬ت
) م ‪Reuter‬‬
‫= را ا ‪) 1‬أدوات ا ‪ 1‬ا) ‪ ،‬در‪ T‬ا‪
O 3‬ح‪ ،‬در‪ T‬ا ‪ ، =" A‬ا ‪ (... O,1‬ا
‪ 1 <1‬رس‬
‫ا
‪ A‬ف ‪ %‬أ‪ - ",$ NT‬ا "‪ .‬ت ا <
= ‪ .‬ا ‪ ()"1‬ا‪ CD‬ه" ")( ا ‪ XY‬ا ‪H‬ي ‪ #‬ول ‪ %‬‬
‫ا‪ 7P D‬و‪ A$‬ف ا
‪ H S‬و‪ 1= .‬ء ا ‪ 6, 1‬ا ‪H‬ي ‪ > 7‬ه‪3V‬ء "‪ . .‬آ ( @ ‪ N‬ا
‪H S‬‬
‫‪ Y‬ا ا ‪"."1‬ع و=‪ 1‬ذا ‪ P‬ون ‪> Y‬؟ آ ( ‪ ) ,$‬ه‪ 'H‬ا ‪ #‬ا ‪ 2‬ف ا ‪ 1‬؟ ى =
أن ‪"%O‬م‬
‫ا "‪
@ .‬ب‪ ()" a Y ،‬ا ‪ ُ8 ،XY‬ة )‪ # ,8‬ول =‪ ,‬ء و‪ .‬ت ‪ ( 1kS‬أو = <‪ L‬‬
‫ا ق )‪ # ,8‬ول إ‪ 8‬دة =‪ ,‬ء "ل و ‪ 6,‬ا
‪ N8 O‬ا آ
< ا "‪ .‬ت(‪.‬‬
‫ه‪ ,‬ك ‪ P<
3 C} N‬ف ‪",$‬ع ‪"%O‬م ا "‪ N@Y .‬ا آ
< ت‪ ،‬أ‪ 3‬وه" ‪( ,A$‬‬
‫ا "‪ .‬ت‪ <O$ "% .‬أ "اع ا "‪ .‬ت و‪ % $ $‬ز ن ا @ و= ‪ N= @1‬ا
ؤ‪3‬ت ا ‪
1‬ددة ‪"Y‬ل‬
‫آ ‪ O‬إ‪ 8‬دة =‪ ,‬ء ه‪H‬ا ا
ا‪ $‬ا ‪ 2 , F‬ف ا
‪ H S‬ا ‪ P‬ء ا ‪H‬ي ‪ a ) NI1‬ه‪ 'H‬ا‪ n = . <?u‬ه‪'H‬‬
‫ا را ت ‪ = #$‬ه
‪ 1‬م ‪ C‬ص‪ = P .‬ا إ ‪ $ 6‬ا
‪
$‬أ س ‪ 5‬ا "‪ .‬ت آ‪" = 1‬ره ‪Guy‬‬
‫‪ Brousseau‬ل د آ
ا ‪ .‬ت‪"A$ .‬ر ه‪H‬ا ا‪ S CD‬أ‪ ,i‬ف ا "‪ .‬ت )ا ‪،N O‬‬

‫ا ‪ R A‬وا ‪ A1‬د) ( وا
‪"<$‬ن ‪ 1‬ذج ‪ @ O
b‬ء ا
‪ O‬وض = ا
‪ H 1‬وا ‪Brousseau, ) 1‬‬
‫‪:(2003 :2‬‬

‫"‪H1,$‬ج ا "‪ .‬ره ت وإ < ت أ‪ ) HC‬ار ‪ 2‬ف ‪ N8‬و ‪
. Q‬ا‪
C‬ره ‬
‫=‪ N O$ <1 3 X #‬ا
ا‪ $‬ا ‪ N#‬إ‪" = 3‬ء إ ‪ 6‬ر ‪ 8 T"$ .[...] .‬ة‬
‫و‪ .‬ت ار‪ $‬ط =‪ LO,‬ا ‪ . 1‬آ‪ 1‬أن ‪ 8‬ة رف ) ‪ ) NC
$‬ار و‪ . Y‬أ‪ Y‬‬
‫ "ا‪ 5 - .‬ا "‪ .‬ت ا ‪ .‬ت ه" ‪ a $ $‬ا "‪ .‬ت و=
ا ‪ 1‬رف = ‪ 3‬‬
‫ار‪ %2 $‬وإ < ت ا
وا
ا
‪ "$‬ه ‪ a$ $ .‬ه‪ 'H‬ا ‪ 5,‬ا "‪ .‬ت ‪ %
,= a Y‬‬
‫) ‪ A ، R i ،N‬د) ‪...، ،‬أ |‪ (.‬ا
‪ #$‬د أ‪ ,i‬ف ا ‪ 1‬رف
‪"1 ) 8",‬ذج ‪N‬‬
‫‪ ، K ، ,1.‬ه‪".(... ,‬‬
‫ ا ‪ #‬ا‪D‬و ‪ R ُ$ ،6‬أ ل ا
‪ i ,8 n = H 1‬ا ‪ 1‬ا ‪ 1‬رو ‪ ،‬ا ‪ #‬ا ‪ l
I‬ا‪ D‬‬
‫=‪ >$ = 7b‬و‪ >$ A$‬ا ‪ ، "K‬أ ا ‪ #‬ا ‪ l
I I‬ا‪ >$ A
= D‬ا ه ‪ .‬أ‪ h78‬ه‪ 'H‬ا ‪، 5,‬‬
‫ا
‪ %e‬أ ‪ ,R %‬وأ ‪ 8 h1%‬ة أ‪ 18‬ل‪ ." ،‬ا آ
< و‪"%O -.‬م آ‪F‬ي ه‪H‬ا ا ‪ 1‬ل‪ .‬و "‬
‫أن د آ
< ت ا ‪"1‬اد ا‪ CD‬ى ‪ % 7 $ 3‬دا‪ LO 1k‬ا‪
3‬ز ‪ -1‬ذ ا)
ا‪ Y‬ت ‪ ( ,A$‬و‪a $ $‬‬
‫ا "‪ .‬ت‪ .‬و‪ %T‬ا ‪ 5,‬ا
‪ , $‬ه ‪ Francis Ruellan‬د آ
ا <
= ‪ ،SI‬أدت => إ ‪ S #$ 6‬‬
‫أ‪ ,i‬ف ا "‪ .‬ت ‪ 1‬ه ا "‪ O e‬و ‪ T‬ة وو‪ .‬ا ‪:(Ruellan, 2005 :19-22) , ,‬‬

‫"‪ NAO1
$‬ه‪ 'H‬ا‪ ,iD‬ف ا ‪ SI‬ا "‪ .‬ت =‪V N<P‬دي إ ‪ 6‬أ "ب ‪ s<O$‬ي‬
‫وا
<‪ ، P‬ا ‪ 1 )S7‬ا ا <
= ]‪ .[...‬ا "‪ .‬ت ا "‪ O e‬ه ‪ 5#‬ت إ
ج‬
‫آ
= و‪ [...] non formalisé N<P
R $‬ا "‪ .‬ت ا ‪ T 1‬ة‪ ،‬ه و‪ .‬ت‬
‫و ‪ = 7‬ا "‪ .‬ت ا "‪ O e‬وو‪ .‬ت ا ‪ ، , ,‬و‪ 61 $‬آ‪ N1
$ % D H‬أ ‪ 7P‬‬
‫آ
= أ‪ #$ NT‬ا ‪ P1‬آ‪ N‬ا‪ D‬و <‪ "T $" %,‬ا ‪ {. NY 8 X#‬و ‪ p #‬‬
‫]‪ [...‬أ و‪ .‬ت ا ‪ 5# % , ,‬ت ‪".N<P
$‬‬
‫ ‪ <1‬إذن ا)
اح ‪ 8‬ة ‪ 1 5,$‬ت "‪ .‬ت =‪ K‬ا
‪ , ,= <O‬أ ‪ 7P‬ا
‪ %= H S‬ف =‪ ,‬ء رف أو‬
‫آ‪ O‬ت ‪ T‬ة‪.‬‬
‫‪ , ،& .‬ؤ‪%‬ت‪ ' () ،‬ت‪:‬‬
‫‪ $‬د ا
‪3 1‬ت ه‪H‬ا ا ‪"%O1‬م ‪ 8"." > T‬آ ‪ (
b‬ا وز وا‪ S@
3‬وا "‪a Y -.‬‬
‫ا آ
< ت وا ‪ x<1 . O V1‬و‪ n = (i‬ا
"‪ $‬ات ا
‪ @ 'F 1$‬ر= ه‪H‬ا ا
آ ‪ $ .a‬درا ‬
‫= وز ه‪H‬ا ا ‪"%O1‬م د آ
"اد ‪ $"$ O
b‬ا آ ا‪ n = '
$ ،N O = .‬ا آ
< ت ‪ A,8‬ا آ‪ F‬‬
‫ را )د آ
ا ‪ .‬ت ‪ 6 8‬و‪ >T‬ا ‪"Ab‬ص آ‪ 1‬أ? ‪" 1, = ( @= H‬اد أ‪ C‬ى ‪h‬‬
‫ا‪ A
)3‬د ا‪ $‬ه>‪ :‬د آ
ا ‪ K‬ا ‪"Ab = O‬ص )‪ 1 h (Bernié, 2005‬ة ‪ "2‬درا ا ة‬
‫أو ا ‪.-7@1‬‬
‫‪ L V$‬ا‪ S@
3‬ه‪H‬ا ا ‪"%O1‬م =‪ (
b N<P‬آ‪ ,= <1 ،N O = . H‬ء ا ‪"%O1‬م آ‪"%O1‬م ‪ C‬ص = آ
‪،‬‬
‫أو = <‪ N<P= %
،L‬أو =‪" Cr‬اد ُ ‪ %5 . @#‬ه‪ ,‬أ ‪ Y"
= $"$‬ة ‪ 8‬‬

‫ا ‪ LO,‬ا ‪ 1‬أو ا‪ 8 1
T3‬أو ا‪... T" "=
D‬أ |‪ ،‬و= ‪ #‬و‪3‬ت ‪ ( $‬ا ‪"%O1‬م و‪ 5 %T‬‬
‫د آ
< ‪. #‬‬
‫‪"< ) ،
C‬ن ‪ -
1
$‬ا "‪"%O -."= .‬م ا
<‪ N18 heuristique P‬ا ‪ ، <O‬أو ="‪-.‬‬
‫ ‪"%O‬م ف = ) إ‪ 2‬ر ‪ 5‬د آ
< ‪ .‬ه<‪H‬ا‪ ،‬ا ‪ #‬ا‪D‬و ‪ 68
،6‬ا ‪"%O1‬م دون أن ُ ‪p‬ف‪:‬‬
‫ ‪ = "%‬ا ‪ O1‬ه ا
‪ <O
= Z1 $‬وا‪ K
?3‬ل دون أي إآ ا' أو أ ‪ < 6 8‬ا ‪ R > D ،( V1‬‬
‫ ف =‪F#‬م ود) ‪ ،L< = .‬ا ‪ #‬ا ‪ HC ) ، I‬ن ‪ #‬دة ="‪".‬ح‪ ،‬و <‪ %O$ 3 %,‬و‪N1
$ 3‬‬
‫إ‪ 3‬إ‪ 2‬ر ا ‪ 5,‬ا
‪ ,$‬رج ‪. %‬‬
‫ زا ‪ 8 h‬ة @ ? ت و ‪ A
@, . Y"
O <O$ N‬ه‪ 6 8 ,‬إ‪ 8‬دة إ
ج ا "‪ .‬ت و‪ Y‬ود ‬
‫ @‪ = A‬رة "و‪ @, = Z." ،" .‬ش ‪"Y‬ل و‪ -.‬ا دات دا‪ ) NC‬ا وض ) ) ‪ N‬ا ‪ 1‬ر (‪.‬‬
‫= زت إ‪ 8‬دة إ
ج ا "‪ .‬ت < ا ا آ
‪ .‬أ‪ P Y‬ر ‪ -‬ه‪H‬ا ا ‪ 1‬ل ه" و‪ (i‬ا "‪ .‬ت‬
‫ا‪D‬آ‪
O I‬ا ‪"1‬اد ا را ‪ ،‬أ‪ NT‬درا "إ < ت @‪ 6
Y N= N‬ا
‪ 1‬ل أ?‪ K‬ل ا ‪"X#‬‬
‫)‪ .(Artigue, 1986‬و < ‪ A ،‬دف ه‪H‬ا ا ‪ P1‬وع أ ‪ ،‬أ‪ 3‬وه ‪ i‬ق و‪ l A$‬ا ‪{k
,‬‬
‫ا ‪ ،N O = . % 8 NA#1‬ا ه ن ا ‪ 1‬أن و‪ r= -
1
$ .‬ر ‪ % $ a 7
1%‬أ) م ‪ O
b‬‬
‫=‪ %‬ف درا إ < إ‪ 8‬دة إ
‪ %T‬ودوام وا
@ ار ا… ر ا ‪ 5
,1‬ة‪ .‬ه‪H‬ا ‪ ,‬أ م = ‪ n‬ا ‪ P1‬آ‪N‬‬
‫ا ‪ %,1‬ا ‪ R k %‬ا ‪"I 1‬ث ? ‪ l
$ . %‬ا‪D‬و ‪ = 6‬د ا
رب ا وري ا @ م =‪ N ) %‬ا
‪Z A‬‬
‫=‪" I‬ت
‪ .‬وا ‪ 6, " #
= Q $ I‬ا ‪"5‬اه ا ‪] 5YS1‬و‪ [ #$‬ا ‪ K
1‬ات ا
‪ #$‬ده " ‬
‫ا
‪ N #‬ا ي "‪ .‬آ‪ %? 8 1‬ا @ ا "ا‪ .(Artigue, 1986) Y‬أ ا ‪" "@$ % I I‬ا‪ k‬‬
‫ا
ا
‪  8 > I1‬ا "‪ . .‬ا ‪V‬ال = ‪ 8‬ا ‪ N#‬و <"ن أ‪ Y‬د ا
‪ <O‬ا آ
< ) ‪Johsua,‬‬
‫‪.(1996b‬‬
‫ا ‪ 1‬ا ‪"%O - "
= l
$ I‬م ا "‪ .‬إ ‪ 5# 6‬ت درا ‪ #‬دة ز ‪ ,‬دا‪ , D . ) NC‬أ? إ ‪6‬‬
‫أن ‪ A,8‬ا أو ‪ T $ $‬ة ‪ %5$‬و‪ 1
$‬و‪ 7ُ$ ، .‬ح = ‪ N= @1‬ا ‪S1‬ء و‪ 5# (i‬ت‬
‫درا ‪ ،‬ا
‪ @
= F 1
$‬ار و ت ا ‪ )S‬ت وأو‪ .‬ع ‪ (
b‬ا ‪ 8 O‬و "ا‪ - .‬ا ‪ ، 1‬آ ‪ %‬‬
‫و‪ .‬ت‪ .‬ه<‪H‬ا ا‪ 8 > $‬د ا ‪ "# IY‬ا ‪"@7‬س وا دات ا @ ا
ا‪D‬و )ا وض( أ‪NT‬‬
‫ ء ا‪ @
3‬ار ا ‪ 5‬ه ي ‪"1‬ا‪ - .‬ا ‪ 1‬رو ا
‪ 8 %= Y"$‬رة "‪ 8‬دات" أو "‪"@2‬س"‪ = .‬‬
‫)‪ = ،SI ،Laurence Garcion-Vautor (2002‬ن "ا‪ $ - .‬و‪ T $‬ة ‪ P‬ر إ ‪ 5,
= %‬ت‬
‫‪D‬و ط ‪ T‬ة ‪ - %5$‬ور ز ‪ 5#‬ت ا را ‪ ،‬و ‪ 6 8 % #$ <1‬أ ‪ %‬و‪ .‬ت د آ
< ‪.‬‬

‫ا !(& ا آ ‪:La transposition didactique‬‬
‫ل ‪ =
% XY = ،Yves Chevallard‬آ
ا ‪ .‬ت‪ = ،‬ول ‪H% R i‬ا ا ‪"%O1‬م ا ‪N@Y %1‬‬
‫ ِ‬
‫ا آ
‪ .‬و=
رة ‪ 8‬را‪ ( $ ,,<1 ،>$‬ا ‪ N@,‬ا آ
< آ
)‪:(1985-1991 :39‬‬

‫" ‪"
# - b‬ى = ا‪
8‬ر' ) =
ر ‪ [...] L‬إ ‪S "#$ 8"1 6‬ت‬
‫‪ ) >
O <$‬درا ‪ 6 8‬أ‪ 1. > < HC‬ا ‪"1‬ا‪ - .‬ا
‪" . 1‬ا ‪ "N1‬ا ‪H‬ي ‪"#‬ل‬
‫ "‪"." > 8".‬ع ‪ $‬ر ‪ 61 L‬ا !(& ا آ ‪".‬‬

‫ا
ر ‪ Chevallard‬ا ‪"%O1‬م ‪ 8‬ا‪ 1
T3‬ع )‪ Michel Verret (1975‬ا ‪H‬ي درس ‪ =" i‬ت ‪N T‬‬
‫ا ‪ 1‬رف ا ‪ A‬درة ‪ 8‬ا "م ا‪ u‬ر ‪" %5ُ$ :‬ا ‪ = 1‬ا ‪"."1‬ع ا ‪ 1‬ر وا ‪"."1‬ع‬
‫ا ‪ 5,‬ي" ‪ O <$ L‬أو "‪ " 7 $‬ر ‪ 8‬د @‪"."1 Q‬ع ا ‪ 5,‬ي‪ ،‬و < ‪ NA ، @ @Y S "#$‬إ ‪6‬‬
‫‪ n " $" Y‬ا ‪"."1‬ع"‪ :‬ا ‪"."1‬ع ا ُ‪ َ 1‬ر‪p‬س ‪ 8 6 8 ،6@ 3‬ة أ‪ i‬ة‪ LO ،‬ا ‪"."1‬ع ا ‪ 5,‬ي‬
‫ا‪ iD‬ا ‪H‬ي ر'‪.(ibid. :178) .‬‬
‫ا
‪"#‬ذ ‪ 6 8 Yves Chevallard‬ه‪H‬ا ا ‪"%O1‬م وا
‪S #‬ت ا
) م =‪ %‬ا ‪ Verret‬أ‪ NT‬و‪(i‬‬
‫ ورة ا ‪ N@,‬ا آ
< ا ‪ .‬ت‪ ،‬وذ ‪ 8 8‬ة درا ت أ ‪F‬ه ‪SC‬ل ‪ , 1‬ت ا @ ن ا ‪ P‬‬
‫)‪– (Chevallard, 1982 ; 1985/1991 i"AC‬ه‪ 'H‬ا ورة ا
‪ - bُ$‬ا ‪ 1‬ا ‪ 1‬‬
‫ ا
‪S "#‬ت
‪"." Z A
= ) %‬ع ‪ $‬ر ‪ .L‬أُد ‪ h‬ا)
ا‪ Y‬ت ‪ 8 = Chevallard‬‬
‫د آ
< ت أ‪ C‬ى‪ hP)" X Y ،‬إ ‪ 6‬در‪ T‬ا ال وا
‪ N= N‬ا ‪ 7‬أ‪ : Y‬ذا ‪"@ 8‬ل ا "م‪:‬‬
‫ا ‪ N@,‬ا آ
< = ا ‪ O1‬ه ا‪D‬آ‪ (
b1 , = . 8 I‬ا آ
< ت‪.‬‬
‫إ ءات‪:‬‬
‫ < ‪ A$‬ا ‪ 1‬رف ُ َ ر‪ % 8 p‬أو‪ 3‬أن ‪"<$‬ن ) =
ر ‪ .L‬ه‪H‬ا ‪ R i 8 1‬ا ‪N<? 6 8 1‬‬
‫ ‪"A‬ص ) ‪ SI‬ا ا { وا <
‪ a‬ا ‪ 1‬ر ( ه‪ 'H‬ا‪ CD‬ة ‪ x "$‬ه =‪ O #$ % O,‬ت ‪ 1‬ا ‪ ، 1‬ا
‪3‬‬
‫‪ ُ$‬ر‪p‬س آ‪ 1‬ه ‪ .‬ه‪ 'H‬ا ‪"A R A‬ص ‪
= Z1 $‬وز إآ اه ت آ‪ N@ N‬ر ‪. 1‬‬
‫ < ‪ Z A$‬ا ‪ 1‬رف "ا‪ $ - .‬ر ‪F % L‬أة‪ ،‬أي أن ‪ 8‬ة رف
ا‪ @ُ$ %, = 1 C‬م آ ‪ %‬‬
‫
@ ‪ .‬و ‪ @$ % o >,‬م ‪ C‬رج ق دا‪ k‬ة إ
‪ < décontextualisé %T‬د ‪ %1 @$‬دا‪ NC‬ق‬
‫‪ recontextualisé‬ا ا‪ k‬ة ا ‪ 1‬ر ‪ 2 K

.‬ا ‪ 1‬ف = ورة‪ 6 8 a $ 3 ،SI :‬أ ‪X#= w‬‬
‫و < ‪" 6 8‬ا‪ . 1 $ - .‬ه<‪H‬ا ‪ @ُ$‬م ‪ .‬ت =‪ 6 8 X#‬أ ‪
= {k
%‬ا <
‪ a‬ا ‪ 1‬ر )‪h1$‬‬
‫درا و‪ ( $‬ه‪ 'H‬ا ورة ‪ 2‬ف ‪ h#$ ،1979 Guy Rumelhard‬ا ورة ا @ ‪ ,‬‬
‫‪.(processus de dogmatisation‬‬
‫‪ 6, $‬و‪ A$‬غ ا ‪ ، 1‬ا ‪ -1
1‬ا ‪ 2 ، 1‬ف = ‪ XY‬أو ‪ l‬ا ‪ . IY‬وآ ‪ 1‬أ? إ ‪ %‬‬
‫ @ أو آ
ب أو وة ‪ Q= $‬دا‪ %O V = 1k‬أو أ ‪ 1‬ء ‪ % O V‬و‪ $‬ر | ‪ P‬ه وا ؤ ا ‪ b?’ @I‬ص‬
‫ا ‪H‬ي ‪"R i‬ه ‪ .‬ا ‪ 1‬ر ‪ ،‬ا ‪ i ,8 :dépersonnalisé ,AbP R 1‬ا ‪ @ُ$ 3 1‬م‬
‫آ‪"1‬ا‪" $ - .‬رت و=ُ‪ @ h ,‬و ‪V‬ر‪ N= ، C‬آ ‪ % i ,‬و‪"T‬د د‪ .‬ه‪ ,‬ك = ‪ n‬ا‪ ,I
3‬ءات‬
‫ا "ا‪ @ ,8 ، #.‬م " ‪ " 1‬و‪SC ,2‬ل آ‪ N‬ا ‪ 1‬ر ا ‪ 1‬ر ) ‪"
= L " SI‬ر أو = و ري‬
‫آ"ري =‪ ، O‬أو أ ‪
P,‬أ < ‪ ،‬أو "‪ $‬إ
ا‪ ،‬أو ا ‪"b‬ارز ا ا = ‪ (...‬و < ‬
‫ه‪ 'H‬ا ‪ @ُ$ ، #‬م ا ‪ 1‬آ‪ %‬ف ‪ P= Q $ R‬وط و‪ e‬وف إ
‪. %T‬‬
‫ ‪ g‬ا ‪ 1‬ه" ?<‪ N‬أ?< ل = ا
واآ
ب ا ‪ . 1‬و ه‪H‬ا ا ‪"5,1‬ر ‪- n) ,
"%‬‬
‫ا ‪HC 1‬ه آ‪ ،-T 1‬وا
‪non séquentielle $ R % "<= F 1
$‬؛ = ‪ .u‬إ ‪ 6‬أن ‪g‬‬
‫ا ‪
O 1‬ض أن ا
)
‪ -‬ا
‪ a $‬ا ‪ #1‬د = ا
‪ N 5,$‬ا
‪ :‬وه‪H‬ا ‪"< R‬ن‬
‫ ‪ A‬ر ‪"$‬ه )) ‪ -
3‬ا
ا ‪ 1‬ر "ا @‪ 1 " S‬ا ‪D ، 1‬ن ‪"7$‬ر ا
‪
H S‬دة‬
‫و ُ َ<"‪ p‬ا ‪ #‬ا ت و‪ $‬ا‪ T‬ت وإ‪ 8‬دة =‪ ,‬ء‪ (...‬و <‪ . %,‬ور ‪ ,‬ء وا ‪ N@,‬ا ‪ 1‬ر ‪. 1‬‬

‫ ‪ g‬ا ‪ 8 'F 1 ، "18 % 1‬ا ‪ 1‬رف ‪
= ) R‬ر ‪) L‬آ ‪ 1‬ا ‪ AbP‬أو‬
‫ا ‪ ُ #
= Z1 1 .( ,2‬رك = ورة‪ .‬وه<‪H‬ا ‪ ,<1 Z A‬و? ‪ 8‬ا‪3‬ر‪ <$‬ز ‪ 5,$ 6 8‬‬
‫ ا) ا
‪ 1‬ت ‪SC‬ل } ت ا
@" ا ‪ 5, = 7 $ 1‬م ا ‪ 1‬ر ‪.‬‬
‫ أ‪ NT‬ا
) ‪ $ ،l‬و‪ # >Oi‬ا…ن ه" ‪ = >
<1‬ورة ا ‪ N@,‬ا آ
< ا ‪ b‬ر‪ 8 T‬‬
‫ا ‪ "5,1‬ا آ
< ‪ ،‬ا ‪ N O= Q $ 1‬ا وا‪ k‬ا ‪ <O‬ا ‪ la noosphère‬ا
‪
b$‬ر ‪ i ,8‬ا ‪ 1‬‬
‫ا ‪ N@, %8 Cu 1‬ا آ
< ؛ =@ أن
")‪ S@ -‬د آ
< دا‪cf. chevallard, ) C‬‬
‫‪ l@# (1985/1991 :37‬دا‪ NC‬ا ‪ "5,1‬ا آ
< )أي دا‪ NC‬ا @ ‪ = N8 O$‬ا ‪ 1‬رس و‪(>$H S$‬‬
‫وا ‪H‬ي ) <"ن )‪ # i) 7‬أ‪ g - ( Y‬ا ‪. 1‬‬
‫ ‪ ,,<1‬أن ‪ P‬ه‪ ,‬إ ‪ 6‬ا ‪ QK‬ا @"ي = ا ‪ 1‬ا ور ودوام "ع ا ‪ = @= 71‬ا ‪ 1‬رف‬
‫ا ‪ 1‬وا ‪ 1‬رف ا ‪ ُ1‬ر‪ . p‬ه<‪H‬ا ‪ @
$‬د ‪ 6 8 ، %T : ,‬ا ‪ 1‬ا ‪ ُ1‬ر‪ N<P = ) p‬ا < ‬
‫ا ‪ 1‬ا ‪
ُ 6
Y 1‬ف =‪ %‬و‪ 8 P = -
1
$‬ى
‪" -1‬ا ‪ 1‬ء"‪ ،‬و ‪ %T‬أ‪ C‬ى‪ % 8 ،‬أن ‪HC $‬‬
‫ آ ‪ 8‬ا ‪ 1‬ا ‪ 2 H
1‬ف ا ‪ f #$ 6
Y ،-1
1‬ا ‪ 1‬ر ‪ 6 8‬و‪ %
O e‬و ُ
ف =‪ %‬‬
‫آ‪ 1 . %,8 6,R 3 "= $ V1‬ذا ا ‪ 8 X #‬د ‪ ,‬؟ )
@ أ > <‪ ( $ O‬ا ‪ 1‬ا ‪ ُ1‬ر‪6 8 p‬‬
‫= @" و @ " =‪ . k % N<P‬و < ا ‪"7
X#‬ر و
@ م‪ ،‬وا ‪ 1‬ا ‪ % :
= h 1‬‬
‫ ‪ = 1 O‬ورة و
‪ "#‬و ‪ Y" A‬و
‪ K‬ة‪ { ...‬ا ‪ ، 8 = ،>
%T -1
1‬أ ‪ w‬و رف‬
‫‪ T‬ة‪ 6 8 .‬ا ‪ 1‬ر ء ‪ %1 $‬و ‪ 1
= >$ "
#‬ار‪ .‬ه‪H‬ا ا ‪"5,1‬ر‪ ) 2 % Z A ) ،‬‬
‫ا?
‪ K‬ل ا ‪ N@,‬ا آ
< أداة ‪ Z1 $‬آ
< =
ؤل ‪"Y‬ل ‪ 2‬ا ‪ 1‬رف و=
‪ 1‬ر "‪f@ $‬‬
‫إ=
‪.« vigilance épistémologique » ." T" "1‬‬
‫‪ , ،& .‬ؤ‪%‬ت‪ ' () ،‬ت‪:‬‬
‫‪ -."1
$‬ا ‪ K A‬ا
ا)
‪ N@, Yves Chevallard %Y‬ا آ
< إ‪ 2‬ر د آ
ا ‪ .‬ت‪.‬‬
‫و <‪ %,‬ا
‪ h 1‬د آ
< ت أ‪ C‬ى‪" (
b N #
= ،‬ا‪ - .‬ا ‪ 1‬ا
أ‪" h# i‬ا‪ $ - .‬ر ‪L‬‬
‫ ا "م ا ‪ k F O‬وا " "‪ T‬و‪" 8‬م ا‪ A
)3‬د وا‪ 1
T3‬ع وا
ر | وا ‪ K‬ا أو ا ‪ O‬آ‪،X# : H‬‬
‫ آ‪ 6 8 ، Y N‬ا
ؤل ‪"Y‬ل ه ا ‪ 1‬ا ‪ 1‬و‪"Y‬ل أ ‪ a‬ا ‪ N@,‬ا آ
< ا ‪ N<= i b‬دة‪.‬‬
‫إذا آ ن ه‪H‬ا ا ‪"%O1‬م = ا ‪ O1‬ه ا
‪ (
b "% = % , $ $‬ا آ
< ت ‪"< R "%‬ن‬
‫ "‪".‬ع @ ش ‪ 6
Y‬ا ‪ .‬ت ‪ N@ . % O‬ه‪ ,‬إ‪ n = 3‬ا ‪ ? @,‬ت ا ‪ 5,‬ا
‪ "$‬ت ‪ ) >,8‬‬
‫أ‪ $ NT‬آ ‪ a‬ا ‪ ? @,‬ت ‪"Y‬ل ‪"%O‬م ا ‪ N@,‬ا آ
< ‪ <1‬ا "ء إ ‪
@ 6‬آ‪Jean-Paul Bronckart N‬‬
‫و‪(1998 Itziar Plazaola Giger‬‬
‫) ‪ Z1‬ا ‪ N@,‬ا آ
< =
‪ N #‬و ‪ %‬و=‪ ,‬ء ا ‪ 1‬رف ا

ُ ر‪p‬س‪ R .‬أ ‪
,‬ءل ه‪ 6@
N‬ه‪'H‬‬
‫ا ‪ n = Y 1kS 5,‬ا ‪ "
#1‬ت ا
‪ NI 1‬ا ‪ %1‬رات؟ ه ‪ ،SI ،‬ا ‪ 1‬رف ا ‪ 1‬‬
‫ا ‪
= 7 $ 1‬ر ‪ L‬ا
<‪ T" ",‬أو ا
= ا وا ‪ .‬؟ = ‪ ,‬ء ا ‪ 11‬ر ا‪ 8 1
T3‬ا ‪les T 1‬‬
‫‪ ،pratiques sociales de référence‬أد‪ Jean-louis Martinand (1986) NC‬ا ‪ <O‬ة ا @ ‪ = k‬ن‬
‫ا ‪ 1‬رف ا ‪ ُ1‬ر‪ A % 1T - ,$ 3 p‬ر ‪ <1 ،N O = . ِ 8‬ا)
اح وا
‪ 1‬ل ‪ A‬در أ‪ C‬ى ‬
‫أ‪ N #$ NT‬ا ‪ 1‬ا ‪ ُ1‬ر‪ ) 6 8 ، p‬م ا ‪ 1‬واة‪ N@, .‬ا آ
< وا ‪ 11‬ر ا‪ 8 1
T3‬ا ‪ T 1‬‬
‫ ‪S #‬ن ‪ 6 8‬أدوات ‪ N #$‬ا ‪ 1‬رف ا ‪ 1‬ر ‪ :‬أ‪ Y‬ه‪"@# , = 1‬ل ا ‪ 1‬وا ‪"@# , = I‬ل‬

‫ا ‪ 11‬ر ت ا‪ ُ2 . 8 1
T3‬ح ‪ NI‬ه‪H‬ا ا ‪V‬ال = ‪ 1 ,‬دة آ ‪ K‬ا ‪) O‬و‪
$ 3‬ا ‪ K‬ا = ‬
‫و‪ i"AC‬ا‪ D‬ز ‪ X Y ( K‬ا ‪ %‬ف ه" "إ ‪ 1‬ء آ‪ O‬ت ‪ "K‬أآ‪ $ >, I‬رف" ا <‪ O‬ت ا ‪ "K‬‬
‫ ‪ 11= 7 $ % O‬ر ت ا‪.(Petitjean, 1998 :25) T 8 1
T‬‬
‫و < ‪ ،‬و " ه‪ 'H‬ا ‪ ، #‬ا ‪ n = -‬ا آ
< "ن ‪ 6 8‬ا ‪ N@,‬ا آ
< آ‪"%O1‬م ‪ (i" kS‬ورة‬
‫=‪ ,‬ء ا ‪ "
#1‬ت ا
‪" Bernard Scheuwly (2005 :52) - ،SI . 1‬ا ‪ 1‬آ‪ P‬ط 'ا @ = ‬
‫
'"‪ , = ،‬إ >‪ ،‬ا ‪ 1‬ا ‪ "@,1‬ه أ س آ‪– $ N‬وإن ‪"A$ $‬ر' أ آ
‪ %‬رات‪:‬‬

‫" < ‪ Z A$‬ه‪ 'H‬ا ‪ %1‬رات‪ ،‬أو = ‪ YD‬ى أ ‪ a‬ا < ‪ ",‬وا
‪ <O‬وا ‪" ،N O‬ا‪- .‬‬
‫‪ 11 .la modélisation TH1, = %
1 $ <1 Y 1= 1$ % o ، $‬ر ا <
= أو‬
‫ا أو ا ‪ ,K‬ء أو ا ‪ #‬ب آ‪ 1‬ه ‪ <$‬أ= ا
‪"." Z A‬ع ‪ $‬ر ‪ ،L‬و < ه‪H‬ا‬
‫ا‪ CD‬ه" ا <
= وا وا ‪ ,K‬ء وا ‪ #‬ب‪".‬‬
‫أآ )‪ Samuel Johsua (1996a :65‬أن "ا ‪ N@,‬ا آ
< ‪ >,<1 3‬أن ‪ HC‬ا ‪ 11‬ر ت آ‪ T 1‬‬
‫ ? ة‪ 6 8 ،‬ا‪ L N)D‬دون ‪ = R‬ل ا ‪ (,A‬ا ‪ 5,‬ي"‪ .‬و (‪" :‬ا‪ 2u‬ر ا ‪ 1‬ر ‪ $ ,= Q $‬‬
‫ ‪ ، 15,‬و=
=‪ N@,‬رف‪ ،‬وإن آ ‪ h‬رف ‪ 6 8‬ا ‪ 11‬ر ‪ ".‬إذا
‪ Johsua‬ا
‪ = F 1‬‬
‫ا ‪ 1‬رف وا ‪ 11‬ر ت ‪ ، 1kS‬و‪ ,= 5 %T‬ء ا ‪ "
#1‬ت وا ‪ 1‬ا را ‪N= @1 =
> o ،‬‬
‫أن ‪ > 1 #$‬ا ‪ 1‬رف ا ‪ b‬ة‪ ،‬إ ‪ a T 6‬ا ‪ 1‬رف ا ‪ - ، ,<1 ، 1‬ا‪S
C‬ف ا "‪ -.‬ا ‪ $ V1‬‬
‫ <‪ 1 ) %, N‬رف ا ‪ b‬ة ‪"7$ 3‬ر دا‪ V NC‬ت
ف =‪ %‬ا‪ 8 1
T‬آ‪ A1‬ر ‪ 1‬ا ‪،( 1‬‬
‫و < ? ‪ %‬أن ‪ - b$‬ه ا‪ CD‬ى ‪ N@,‬د آ
< ‪ :‬ا ‪ Y 5‬ا ‪.(ibid. :67) .SI 6@ "1‬‬
‫‪ <1$‬ا ‪"A$ @$ n‬ر ‪ , 1$ ( b‬ء ا ‪ 1‬رف ا ‪ 1‬ر ‪V ،SI :‬رخ ا ‪"1‬اد ‪André‬‬
‫‪H Chervel‬آ ‪ 5YS‬ل‪ @ Chevallard‬أ )‪ P X Y (1988‬إ ‪ 6‬و‪"T‬د "إ= ا‪ 8‬ت‬
‫د آ
< ‪ I$ ، @ @Y‬ه >‪ T Y‬ت ا
<" )و ‪H‬آ آ‪ I1‬ل "ا ‪ a‬ا < ‪ "Sin‬و"‪ 1$ a T‬م ا < ‬
‫‪ .("Cos‬دون أن ‪"%O ) ,‬م ا ‪ N@,‬ا آ
< ‪"7 ،‬ر ‪ Chervel‬ه‪ 'H‬ا ‪ <O‬ة و ‪ $ 3" : %11‬ف‬
‫ا ‪ 1‬ر ="‪ N@ O e‬ا ‪ 1‬رف‪ ،‬أو ا
‪" = L #‬م ا ‪ .(1988 :65) " T 1‬و )‪ 6, l‬و ى )" >‬
‫}‪HC‬ا ا ‪ "#,‬آ‪ I1‬ل‪>" :‬ا ‪ < 5,‬ا ‪ "#,‬ا ‪ ُ1‬ر‪ 1 = p‬ر ‪ 8 $ 3‬ا "م ا ‪
O1‬ض أ ‪،< T > %‬‬
‫و <‪ $ %,‬ر ‪> b‬ا=
ُ< ت ‪ 2‬ف ا ‪ 1‬ر ‪ ، % O‬دا‪ NC‬ا ‪ 1‬ر و أ‪ %T ." % T‬أ‪ C‬ى‪ = ،‬ا ‬
‫‪ L $‬ا ‪ "#,‬ا ‪ 1‬ر آ‪ 1‬دة‪ " ،‬وا) > ا آ
< ا " آ‪ N1Y ،>$ R 1‬ا ‪ "#,‬ا ‪ 1‬ر ‬
‫ا ‪ O‬ا ‪ V1‬ا "‪ ,2‬ا < ة
ا‪S u‬ء‪ ،‬ه‪ 'H‬ا ‪ = % )S8 3 V1‬ي "ع ا
‪ ."Q‬إذا‬
‫= )‪ Chervel (1977‬ا
@‪ S‬ا ‪ 1 , = "#,‬رف ا ‪
8 = (1988) @Y3 > ") 18 @ ، 1‬ر‬
‫ا‪ N< i C @
3‬ا ‪"1‬اد‪ :‬ا ‪ 1‬رف ا ‪ A h 1‬ر و‪ R 3‬ا ‪"1‬اد ا را ) أ‪ P) , NT‬‬
‫ا ‪ <O‬ة ا ‪.(Johsua, 1996a :68sq. 5‬‬
‫ ءل = ‪ n‬ا آ
< ا…‪ C‬ا
‪S8 O‬ت = ا ‪ 1‬رف ا ‪ 1‬وا ‪ 1‬رف ا ‪ 1‬ر ‪ .‬و = ‬
‫ه‪3V‬ء )‪ André Petitjean (1998 :24‬ا ‪H‬ي ‪ Y‬د ‪ Y‬آ ‪"Ab= ، "< 8 A$‬ص دة‬
‫"ا ‪ 1=" Z1 $ ،" O‬ء ا ‪ 5,‬ت ا ‪ $ 6
Y T 1‬ه و‪ (i‬آ‪ O‬ت وإ زات ا
‪[...] H S‬‬

‫وا
ا‪ %$ $‬ا‪u‬دراآ =‪ N<P‬أ ‪ ."N‬ه‪H‬ا ا
‪ Y a @ -."1‬آ ا‪" D‬ب ا
‪N@, , = #‬‬
‫ا آ
< ‪ :‬ا ‪ @1‬ر= ‪ ، 8 A$‬ه‪ 'H‬ا ‪ = ، #‬أ ‪ ,$ %‬ز ‪.Chevallard ,8‬‬
‫ ‪ ,,<1‬ا ‪"." 8 X #‬ع @ ش أ‪ R A= l
C‬ا ‪ N@,‬ا آ
< ‪ :Chevallard a Y‬ه ‬
‫‪ NC $‬ا ‪ 8 O‬ا @ ‪
$ .‬آ‪ N‬ا ‪"1‬اد ل إ= اع و‪ ،l C‬آ‪"
,1‬ج ‪ N‬ا ‪ 1‬ر و‪- % 8 O$‬‬
‫ل ‪ %
, ،Chevallard‬ا ‪ N@,‬ا آ
< ‪ = ,8‬ا ا رس دا‪ NC‬ا @ ‪ :‬إ‪ 3‬أ > ‪ ,,<1‬‬
‫‪ِ , = . %$H S$‬‬
‫ا‪
8‬ر أن
دا‪ NC‬ا @ ‪SC ،‬ل ا
‪S8 O‬ت = ا
‪ H S‬وا ‪ 1‬ر ‪ ،‬ه =‪ ,‬ء ا ‪"1‬ا‪- .‬‬
‫ا ‪ 1‬ر ‪ .‬آ‪ <1 1‬ء دور ا ‪ 1‬رس‪ ،‬آ‪:André Petitjean (1998 :23) N 1‬‬

‫"دا‪ ،>1 ) NC‬و‪ >, "<$ a Y‬وأ ‪ a‬ا
‪ 1I‬ر' ‪ =) > 18‬ا‪ T"R‬ا ‪ P1‬وع‪،(SI ،‬‬
‫ا ‪ 1‬رس = آ‪ N‬ا ‪ N 18 8‬دون ‪ N@,= ' <ُ ، 7‬د آ
< ‪ C‬ر‪ N= ، T‬ه" ‬
‫ا ‪ ()"1‬ا "‪ N@,= Y‬د آ
< ‪ # = Q $‬ث ا‪ 3
3‬ا ‪H‬ي ‪". 1 $ AY > I1$‬‬
‫ ه‪H‬ا ا ‪"5,1‬ر‪ , < o= ،‬ا‪
8‬ر أن ‪ N@, >O $ ،Chevallard‬ا آ
< آ ورة ‪ , = Z1 $‬ء‬
‫ "‪".‬ع درا ) @‪ C N‬ر‪ "5,1 , = T‬ا آ
< (‪ ،‬أه‪ N1‬ا ‪ N@,‬ا ا‪ ، C‬ا ‪S8 O
= Q $ 1‬ت‬
‫= ا
‪ H S‬وا ‪ 1‬ر ‪.‬‬
‫‪ l
$‬ا ‪ ? @,‬ت ا
و ه ‪"%O‬م ا ‪ N@,‬ا آ
< أ = ‪ 2‬اف ا ورة‪ :‬ا ‪ 1‬ا ‪ T 1‬و ")‪-‬‬
‫ا‪ D‬ل ا ‪F ,1‬ة دا‪ NC‬ا @ ‪ .‬إ‪ 3‬أن ه‪ 'H‬ا ‪ 6@ $ 5,‬أداة ‪ O‬ه ‪ 1‬و‪ Oi‬و‪ . O #$‬أ= ' ا
‪> 1‬‬
‫أ‪ 8 Y‬ا‪ 2u‬ر ا‪ iD‬و‪ > "Y‬إ ‪ 6‬أداة ‪ "@$‬أدت إ ‪ 6‬ا ‪ iSb‬ا
"= ‪ n‬ا ‪S@1‬ت ‪ T‬ة و= ‪ %‬‬
‫ا…‪ C‬ء و‪ ."lk3 R‬أآ أن ه‪H‬ا ا
‪"#‬ل ' =‪"1 N<P‬س ‪ >O $ 8‬ا‪D‬ول‪ ،‬إ‪ 3‬أ > ‪ Z1‬أ‪ Y‬‬
‫= ‪ 5 HC‬ة ‪"Y = 8‬ل‬

‫‪.‬‬